-απ΄ έξω κούκλα κι απ μέσα πανούκλα
Παραθέτουμε κατωτέρω τις πιο εύχρηστες παροιμίες οι περισσότερες είναι γνωστές σε περισσότερες περιοχές :
- Ακόμα δεν τον είδαμε Γιάννη τον είπαμε.
- Αλί που το ‘χει η κούτρα του να κατεβάζει ψείρες.
- Αλί στον Αλή που ‘χασε την γομάρα τα κι κουσιέβ να τα βρει.
- Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννούν οι κότες.
- Άπιαστα περδίκια πέντε στον παρά.
- Από κει που δεν παντηχέναμε λαγός βγήκε.
- Απ τα αυτιά δεν κουτσαιν το βόδι.
- Απ’ την ντροπή γίνικαν τα μούτρα του από κρέας.
- Ας με λέν γκοτζαμπασίνα κι ας ψοφώ από την πείνα
- Αλεπού που κοιμάται κότες δεν πιάνει.
- Αγάλια, αγάλια γίνεται η αγουρίδα μέλι.
- Το ακίνητο νερό βρωμάει.
- Αλί σε κείνον που δεν ξιέται με τα νύχια του.
- Άναψε το λυχνάρι σου προτού σε πάρει η νύκτα.
- Αλλού ο παπάς αλλού τα ράσα.
- Αγάλια, αγάλια πας μακρυά.
- Άκου γέρου συμβουλή και παιδεμένου γνώμη.
- Η αργία γεννάει κάθε αμαρτία.
- Ο αργός κάθε μέρα έχει γιορτή.
- Αν έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτα.
- Ανεμομαζώματα ανεμοσκορπίσματα
- Ακριβοπούλα και δίκαια ζύγιζε
- Άκουγε και τους άλλους μα κι απ την γνώμη σου μην βγαίνεις
- Αν δεν δης το χειρότερο δεν θυμάσαι το καλύτερο
- Βρόντος πολύς και η μύξα τρεις παράδες
- Βαθύ ποτάμι κρότο δεν κάνει
- Βάστα με να σε βαστώ να ανεβούμε στο βουνό.
- Βουνό με βουνό δεν ανταμώνονται.
- Γυναίκα, άλογο και τουφέκι σε ξένα χέρια μην δίνεις
- Γρόσια στο πουγγί ψάρια στο βουνί.
- Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει.
- Η γλώσσα να μην προτέχη του νου.
- Γλυκός ο ύπνος την αυγή γυμνός ο κυρ… την Λαμπρή
- Δούλευε να τρως και κρύψε να χεις
- Δουλεμένα ζηλεμένα
- Δεξιό χέρι είναι η εργασία και ζερβί η οικονομία
- Δυο καρπούζια σε μια μασχάλη δεν παίρνονται
- Δυό λαγούς σαν κυνηγάς και οι δυό θα σου φύγουν.
- Δεν βλέπει ο τυφλός αλλά βλέπει ο Θεός
- Η δουλειά νικάει την φτώχεια
- Η δουλειά ντροπή δεν έχει
- Η δουλειά ποτέ δεν πεινάει
- Έκατσε η δουλειά στην πόρτα και κυνήγησε την φτώχεια.
- Ο Θεός είναι ψηλά αλλά βλέπει χαμηλά.
- Ο Θεός δίνει τροφή στα πουλιά μα δεν την βάζει μέσα στην φωλιά.
- Θέλεις βρεγμένο το παξιμάδι
- Εμείς ψωμί δεν είχαμε τα σκυλιά μας πιτηρόπιτες
- Η Φθήνια τρώει τον παρά.
- Κάνε το καλό και ρίξε το στο γιαλό.
- Κατά το πάπλωμα και των ποδιών το ξάπλωμα
- Κάλιοπέντε και στο χέρι παρα δέκα και καρτέρι
- Κάλιο αγάλια και καλά παρά γρήγορα και τυφλά.
- Η καλή ημέρα από το πρωί φαίνεται.
- Ο καλός καραβοκύρης στην φουρτούνα φαίνεται.
- Καθάριος ουρανός αστραπή δεν φοβάται
- Ο καιρός ξεσκεπάζει την αλήθεια.
- Κάλιο λάχανα και ρήνια παρά ζάχαρη και γκρίνια
- Κεφάλι που φυλάει ο Θεός, ο κόσμος δεν το βλάπτει
- Ο καλός ο σκύλος είναι καλός φίλος
- Κάθε εμπόδιο σε καλό.
- Καθένας όπως δουλεύει πληρώνεται
- Κοινό γομάρι το τρώει ο λύκος
- Καινούργιο κόσκινο που να σε κρεμάσω και παλιό που να σε πετάξω,
- Κρύψ’ φώναζε και βρόντα να μην σε ακούν
- Και το σκύλο χορτάτο και την πίττα σωστή
- Κι αν με λούζεις κι αν με χτενίζεις ξέρω ποιος με γέννησε
- Η κουρούνα από παλούκι σε παλούκι κάποτε θα παλουκωθεί
- Κουβέντα κουβεντούλα τρώει ο λύκος την βιτούλα
- Κοντή η νύφη – για κι ου μέτρος (ιδού ή Ρόδος ιδού και το πήδημα)
- Κάθε πέτρα στον τόπο της είναι βαρύτερη
- λέγε την αλήθεια και ας είναι πικρή
- ο λύκος έχει χοντρό τον σβέρκο γιατί κάνει την δουλειά μονάχος
- Μαθεμένα είναι τα βουνά από τα χιόνια
- Μάτια που δεν φαίνονται γρήγορα λησμονούνται
- Μάθε τέχνη κι άφησέ την κα αν πεινάσεις πιάστινε
- Μα την υπομονή κάθε πράγμα γίνεται
- Μη μου πολυτεντώνεσαι γιατί ψηλός δεν είσαι
- Μάζευε κι ας είναι ρώγες
- Το μοναστήρι να ‘ναι καλά κι οι καλόγεροι ας φύγουν
- Να φτύσω κάτω φτώ τα γένεια μ να φτύσω απάν φτώ τα μουστάκια μ
- Να σε φυλάει ο Θεός από καινούργιο άρχοντα και παλιό διακονιάρη
- Ξέρει η μάννα μ να φτιάσει πίτα μα δεν έχει αλεύρι
- Ότι θα κάμεις και θα πεις τι θα συμβεί πρώτα να στοχασθείς
- Όπου έχει δρόμο ας περπατεί κι όπου έχει άδεια ας κοιμάται
- Ούτε του παπά μην τον πείς
- Όπως στρώσης έτσι θα πλαγιάσεις
- Έξω από τον χορό πολλά τραγούδια λένε.
- Όταν πιάσει πέτρα τα στερνά σου μέτρα.
- Όποιος πολύ διαλέγει τα αποδιαλεκτούρια παίρνει
- Όποιος γνωρίζει να υπομένει πάντα κερδισμένος βγαίνει
- Όποιος κοιμάται ψάρια δεν πιάνει.
- Όποιος βιάζεται σκοντάφτει.
- Η ομόνοια φτιάχνει το σπίτι η διχόνοια το χαλάει
- Η οικονομία είναι μάνα της ευτυχίας
- Όλα έρχονται με τον καιρό όταν ξέρεις να περιμένεις
- Όποιος δεν ξέρει να φυλάγει πολύ φτωχός πεθαίνει
- Όταν πέσει τ’ άλογο όλοι λένε «τύφλα»
- Όσα ξέρει ο νοικοκύρης δεν τα ξέρει ο μουσαφίρης
- Ότι έβρεξε κατέβασε κι ότι βρήκε πήρε
- Ότι κάνεις στους γονείς σου είναι όφελος δικό σου
- Ο γέρος είναι κλειδωνιά στο σπίτι
- Ο άντρας με το σακί κι η γυναίκα με το βελόνι το ξεπατών’
- Ο τεμπέλης πηγαίνει μακρυά και ο οκνός δεν πουλά
- Ο τεχνίτης δεν πεινάει κι αν πεινάσει δεν πεθαίνει
- Ούτε τα μάτια βλέπουν ούτε τα αφτιά ακούν αν δεν έχεις τον νού σου.
- Παπούτσι από τον τόπο σου κα ας είναι μπαλωμένο.
- Πάρε σκύλα από κοπάδι και νύφη από σεργιάνι
- Παλαιός γάιδαρος καινούργια περπατησιά δεν κάνει.
ΕΡΕΥΝΑ: ΟΙ ΠΑΡΟΙΜΙΑΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΑΣ
Πολιτική της παροιμίας...
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ
«Είστε ασυγκράτητοι στην προσπάθειά σας να βρείτε όπως όπως χρήματα. Είναι αυτό που λέει η λαϊκή παροιμία: "Ο Εβραίος σαν φτωχαίνει τα παλιά τεφτέρια πιάνει."Ψάχνει ο υπουργός Οικονομικών να εισπράξει ό,τι και όπως μπορεί».
Τα λόγια του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη τον Οκτώβριο του 2003, όταν συνιστούσε αυτοσυγκράτηση στην τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, θα μπορούσαν κάλλιστα να ειπωθούν και επί των ημερών Αλογοσκούφη ή Παπαθανασίου. Αλλωστε, οι φοροεισπρακτικές πολιτικές ανθούν επί των ημερών Ν.Δ.
Κ. Καραμανλής Οπως και η ρήση της Λιάνας Κανέλλη τον Δεκέμβριο του 2001: «Της καλής της γίδας βαράνε τα κουδούνια και της καλής απιδιάς τα απίδια», προφανώς για το πώς πρέπει να λειτουργεί ένα δελτίο ειδήσεων. Θυμάστε τον ίδιο χρόνο τον Νίκο Κωνσταντόπουλο που δήλωνε σε συνέντευξη του το «Do ut des» (τα διαπλεκόμενα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα γνωρίζουν μόνο το αξίωμα της συναλλαγής και του πάρε-δώσε);
Με τον παροιμιακό και γνωμικό λόγο των Ελλήνων πολιτικών ασχολήθηκε ο Μηνάς Αλεξιάδης, καθηγητής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μελετώντας δημοσιογραφικά κείμενα καθημερινών και εβδομαδιαίων αθηναϊκών εφημερίδων. Η έρευνα ήταν δειγματοληπτική, δεδομένου ότι δεν εξετάστηκαν τα Πρακτικά της Βουλής, συνεντεύξεις στην τηλεόραση, ο τοπικός Τύπος ή βιβλία πολιτικών. Από τον Οκτώβριο του 1998 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2007 συγκεντρώθηκαν 129 κείμενα αθηναϊκών πολιτικών εφημερίδων με παροιμίες, παροιμιακές εκφράσεις, παροιμιόμυθους, αρχαία και λατινικά, λαϊκά γνωμικά και εκκλησιαστικές ρήσεις που ειπώθηκαν από Ελληνες πολιτικούς.
Στ. Παπαθεμελής «Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής» σημειώνει ο Μηνάς Αλεξιάδης, «που χρησιμοποιούσε πολύ παροιμίες στον πολιτικό του λόγο, σε μια επίσκεψη της Γενικής Γραμματέως του ΚΚΕ Αλέκας Παπαρήγα στο Προεδρικό Μέγαρο, το 1991 και αφού εκείνη τον ρώτησε για την υγεία του, της απάντησε, παρουσία δημοσιογράφων, ως εξής:
"Από υγεία καλά είμαι, κέφια δεν έχω", αναφερόμενος προφανώς στην πολιτική κατάσταση της χώρας. Και συνέχισε: "Ως προς την υγεία, θα σας πω μια κινεζική παροιμία. "Αν από υγεία είσαι καλά, σε βαθμολογούν με έναν άσο. Αν έχεις και χρήματα, σου βάζουν ένα μηδενικό πλάι στον άσο και γίνεται δέκα. Αν έχεις και δόξα, σου βάζουν άλλο ένα μηδενικό και το κάνουν εκατό. Και αν έχεις και καλούς φίλους, με ένα ακόμη μηδενικό φτάνεις τον αριθμό χίλια. Αλλά άμα αφαιρέσεις τον άσο, δηλαδή την υγεία, όλα τ' άλλα είναι... μηδέν"!».
Η μεγαλύτερη συχνότητα χρήσης παροιμιακού και γνωμικού λόγου διαπιστώνεται από βουλευτές του ΠΑΣΟΚ (65 αναφορές) και της Νέας Δημοκρατίας (50). Ακολουθούν το ΚΚΕ (7), ο ΣΥΡΙΖΑ (4) και το ΔΗΚΚΙ (3).
Ο πολιτικός με τη μεγαλύτερη έφεση στον παραδοσιακό λόγο είναι ο Στέλιος Παπαθεμελής (14 αναφορές), ενώ ακολουθούν οι Ευάγγελος Βενιζέλος (9), Ντόρα Μπακογιάννη (7), Κώστας Καραμανλής (5), Προκόπης Παυλόπουλος, Κώστας Σκανδαλίδης κ.ά.
Προσφιλή παροιμιακά κείμενα και γνωμικά με τις περισσότερες αναφορές είναι τα εξής: «Αλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς» (7 αναφορές),
«Φωνάζει ο κλέφτης, για να φοβηθεί ο νοικοκύρης» (6),
«Εφτασε ο κόμπος στο χτένι» - «Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα» - «Ενας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη» (από 4),
«Ο κόσμος το 'χει τούμπανο και εσείς κρυφό καμάρι» - «Οπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι» (3).
Μηνάς Αλεξιάδης, καθηγητής Λαογραφίας Αρκετές παροιμίες που εκφέρονται από τους Ελληνες πολιτικούς έχουν χαρακτήρα παραινετικό, με σκοπό να επιστήσουν την προσοχή για πιθανούς κινδύνους:
«Οποιος φεύγει από το μαντρί τον τρώει ο λύκος» (για την αποχώρηση του Δ. Τσοβόλα από το ΠΑΣΟΚ),
«Οποιος ξύνεται στην γκλίτσα του τσοπάνη, την τρώει στο κεφάλι» (για το ναυάγιο του βασικού μετόχου),
«Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό της κεφαλής του» (για την εκλογολογία του Γ. Παπανδρέου και για την κατάργηση του αβάτου του Αγίου Ορους, που επιδιώκουν ορισμένες γυναίκες -κάτι τέτοιο θα το μετέτρεπε σε τουριστικό θέρετρο),
«Οποιος βιάζεται σκοντάφτει» (για την εκτίμηση του Κώστα Καραμανλή ότι το ΠΑΣΟΚ θα χάσει τις εκλογές, για την ανακοίνωση υποψηφιοτήτων για το δημαρχιακό αξίωμα, για τη διαδοχολογία στο ΠΑΣΟΚ),
«Κάθε πράγμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο» (για την ενδεχόμενη επιστροφή του Αντώνη Σαμαρά στη Βουλή, για την αποχώρηση της Ντόρας Μπακογιάννη από τη δημαρχία).
Οι παροιμίες οικονομικού περιεχομένου εκφράζονται επίσης με σκοπό να ψέξουν συμφεροντολογικές πρακτικές:
«Βοήθα με φτωχέ, για να μη σου μοιάσω» (για την αγανάκτηση του οικονομικού επιτελείου με την αύξηση της τιμής των ζαρζαβατικών), «Μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα δεν γίνεται» (για τα μεγάλα έργα που θεωρεί δικά της η Ν.Δ.), «Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται» (για όσους θέλουν να υπουργοποιηθούν, για το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών).
Ο γνωμικός λόγος έχει περισσότερο αποφθεγματικό και αμεσότερα, ευθύτερα διδακτικό χαρακτήρα. Με σκοπό την επιγραμματική διατύπωση, οι πολιτικοί χρησιμοποιούν συνήθεις αρχαίες ρήσεις: «Το μη χείρον βέλτιστον» (για την ακινησία στο Κυπριακό), «Ουδέν κακόν αμιγές καλού» (για την κρίση των Ιμίων, την υπόθεση Οτσαλάν, την κυβερνητική σύνθεση) «Σπεύδε βραδέως» (για τη δυστοκία στην επιλογή υποψηφίων σε δήμους και νομαρχίες) κ.ά.
Ε. Βενιζέλος Χρησιμοποιούνται συχνά, πέρα από τις λαϊκές παροιμίες, και αποφθεγματικές φράσεις του Θουκυδίδη, του Πλούταρχου, του Δημόκριτου, του Ηράκλειτου κ.ά., που προσδίδουν στην έκφραση των πολιτικών λογιότερο τόνο.
Γνωμικά, τα οποία σημειώνονται με την παράθεση και των ονομάτων αυτών που δήθεν τα διατύπωσαν
(π.χ. «Ολα είναι ματαιότης, που 'λεγε κι ο Παναγιώτης»,
«Καλότυχος που ζήση! έλεγ' η Μαριά του Ζήση»), χαρακτηρίζονται στη διεθνή παροιμιολογική έρευνα ως βελλερισμός.
Χρησιμοποιούνται ακόμη αρχαία, νεώτερα ελληνικά και λατινικά γνωμικά, χωρίς να δηλώνεται πάντα η προέλευσή τους:
«Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας» (είπε Ελληνας υπουργός, μειδιώντας, ενώ προσέφερε δώρα στον πρώην βασιλιά και τότε πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Συμεών, ενώ άλλος υφυπουργός τώρα, χαριτολογώντας, το επανέλαβε με αφορμή δώρα που προσέφερε σε συμμαχικούς αξιωματικούς του ελληνικού στρατοπέδου στο Κόσοβο),
«Ου συ με λοιδορείς αλλ' ο τόπος» (για την απόφανση του Μάθιου Νίμιτς, ότι ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρξε «σφαγέας των λαών»),
«Και οι κρίνοντες κρίνονται...» (για διαφωνίες βουλευτών της Ν.Δ. σε νομοσχέδιο), «Errare humanum est. Perseverare diabolicum»το λαθευειν ανθρώπινο,το να το διατηρείς διαβολικό (για τη διάταξη που απαγορεύει την επανεκλογή νομάρχη για δεύτερη φορά),
«Scripta manent»=τα γραπτά μένουν (απάντηση στην ερώτηση, γιατί έστειλε επιστολή για στρατηγική νίκη στο κόμμα του).
«Τον λόγο, για τον οποίο χρησιμοποιείται από τους Ελληνες πολιτικούς η παροιμία» υπογραμμίζει ο Μηνάς Αλεξιάδης, «δίνει, νομίζω, ο Δημήτριος Λουκάτος, ο οποίος, αν και δεν αναφερόταν αποκλειστικά στη γλώσσα των πολιτικών, εντοπίζει με ακρίβεια τις σπουδαίες δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει μια παροιμία και στην πολιτική έκφραση:
«Η λαϊκή παροιμία έχει, από τη φύση και τη γένεσή της, το στοιχείο του ανεύθυνου κατά τη χρήση της, γιατί είναι απρόσωπη και υπαινικτική, χωρίς να προσβάλλει συγκεκριμένα πρόσωπα και χωρίς να περιγράφει τις καταστάσεις που υπαινίσσεται. Ο χειριστής της διστάζει να μιλήσει ξεκάθαρα, φροντίζει όμως, ώστε ο αποδέκτης της να καταλαβαίνει αμέσως ό,τι τον αφορά.
Η συνθετική λαϊκή σκέψη "εκπέμπει" πάντα, αλλά και "ακροάται" (αποδέχεται) με ευφυέστατη ταχύτητα, τις παραστατικές κριτικές, που από την παροιμία διατυπώνονται.
Η παροιμία μένει πάντα ένας ελεύθερος λόγος, αυθόρμητος και αδέσμευτος, που προβλέπει (συμβουλεύοντας), διαπιστώνει (φιλοσοφώντας) και επικρίνει (ρίχνοντας στον καθένα την ευθύνη του). Ο λόγος της δεν είναι θρηνητικός, αρχίζει σοβαρά, με την καλή διάθεση τής συμβουλής, γίνεται μελαγχολικός (από την κακή πρόβλεψη), αλλά στο τέλος δείχνεται δηκτικός και σατιρικός. Ποτέ όμως δεν είναι προσωπικός». *
Λ. Κανέλλη
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 18 Ιουλίου 2009
Αναρτήσεις
