Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα παράδοση. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα παράδοση. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 2010

Η ΙΕΡΗ ΝΗΣΤΕΙΑ



Γνωρίζετε ότι Ο Άγιος Βασίλειος είναι εκείνος που κατανόησε κατάκτησε και διέσωσε μεταλαμπαδεύοντας την παράδοση χιλιάδων ετών ασκητικού βίου και ιερών μυστηρίων;

Το κατάφερε μελετώντας την ιερή σοφία των προγόνων μας κι όχι μόνο-μελετώντας και διασώζοντας τα αρχαία Ελληνικά μυστήρια και τις παραδόσεις αλλά και τα κείμενα των φιλοσοφικών σχολών της αρχαιότητας αλλά και τις διδαχές και τις παραδόσεις των αγίων ανθρώπων των προφητών που ανήκαν κυρίως στο λαό των εβραίων.

Κατανόησε κατέκτησε και μεταλαμπάδευσε έτσι μεταξύ των άλλων λειτουργικών στοιχείων -όπως η λειτουργία της Κυριακής: αρχαιοελληνική διάρθρωση των ιερών μυστηρίων τους, την οποία λειτουργία μεταξέλιξε ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος- την Νηστεία, που εξασκούσε σε όλη του τη ζωή αλλά και κατάρτησε το ετήσιο πρόγραμμα της σε όλη του τη λεπτομέρεια όταν κατέστησε ξεκάθαρο το μοναχικό κίνημα ασκητών που ήταν θεμελιωτής του.

Δημιούργησε και διέσωσε παράλληλα έτσι ένα σύστημα που φέρει τη σοφία και τη θεία χάρη άγιων ανθρώπων πολλών πολιτισμών και εποχών.Αυτό εξάλλου διαπιστώνεται σε κείνους που την τηρούν-το επιβεβαιώνουν σήμερα οι επιστήμονες ερευνητές της υγείας και της διατροφής-.

Είναι νομίζω λοιπόν ο πλέον κατάλληλος για να μας μιλήσει για την παρακαταθήκη του τη Νηστεία: αυτό το μέγιστο όπλο στον αγώνα μας στην άσκηση της αρετής.
θα δούμε δύο λόγους διατριβές του κείμενα μεταφρασμένα εκτενή μεν αλλά και πλούσια σε νοήματα και ουσία.



Αγιος Βασίλειος ο Μέγας

Δύο λόγοι για τη νηστεία

Απόδοση στην ομιλουμένη: Δημήτριος Αθανασόπουλος, θεολόγος.
Εκδόσεις: Νεκτ. Παναγόπουλος.

ΛΟΓΟΣ Α'

Η νηστεία είναι πρόσταγμα προφητικό.

1. «Να σαλπίσετε, λέγει, κατά την πρώτη ημέρα του μήνα με την σάλπιγγα, καθώς και κατά την επίσημη ημέρα της μεγάλης εορτής σας» (Ψαλμ. 80, 4).

Αυτό είναι πρόσταγμα προφητικό. Για μας δε από την σάλπιγγα πιο μεγαλόφωνο και από κάθε όργανο μουσικό πιο επίσημο, την αναμενόμενη εορτή των εορτών υποδηλώνουν τα αναγνώσματα (Ησ.58, 4· 6). Διότι εγνωρίσαμε την χάρη των νηστειών από τον Ησαΐα, που απέρριψε μεν τον ιουδαϊκό τρόπο της νηστείας, την δε αληθινή νηστεία σε μας έδειξε. «Να μη νηστεύετε χάριν διαμάχης και έριδος», «αλλά να καταργήσεις κάθε σύνδεσμο αδικίας» (Ησ. 63, 6). Και ο Κύριος λέγει· «να μη γίνεσθε σκυθρωποί, αλλά να νίψεις το πρόσωπό σου, και να αλείψεις το κεφάλι σου» (Ματθ. 6, 16-17). Ας συμπεριφερθούμε λοιπόν, όπως εδιδαχθήκαμε, να μη φαινόμαστε σκυθρωποί για τις ημέρες που έρχονται, αλλά με φαιδρό πρόσωπο προς αυτές, όπως πρέπει στους αγίους, να συμπεριφερόμαστε. Κανείς άκαρδος δεν στεφανώνεται, κανείς κατηφής δεν στήνει τρόπαιο. Να μη σκυθρωπάσεις ενώ δέχεσαι περιποιήσεις. Είναι άτοπο να μη χαιρόμαστε για την υγεία της ψυχής, αλλά να λυπόμαστε με την αλλαγή των τροφών και να φαινόμαστε ότι χαριζόμαστε στην ηδονή της σάρκας, παρά στην επιμέλεια της ψυχής. Διότι ο μεν κορεσμός σταματά την ευχαρίστηση στην κοιλιά, η δε νηστεία ανεβάζει το κέρδος στην ψυχή. Να χαίρεσαι διότι σου έχει δοθεί από τον ιατρό φάρμακο που καταστρέφει την αμαρτία. Διότι όπως ακριβώς στα έντερα των παιδιών τα αναζωογονούμενα σκουλήκια εξαφανίζονται με κάποια δραστικά φάρμακα, έτσι και την αμαρτία, πού βρίσκεται στο βάθος της ψυχής, την σκοτώνει η νηστεία που εισχωρεί στην ψυχή, η οποία νηστεία είναι πράγματι αξία του ονόματός της.

Η νηστεία να γίνεται χωρίς υποκρισία. Κάθαρση της ψυχής από τα αμαρτήματα.

2. «Άλειψε το κεφάλι σου και πλύνε το πρόσωπό σου» (Ματθ. 6, 17). Σε μυστήρια σε καλεί ο λόγος. Αυτός που αλείφθηκε εμυρώθηκε· αυτός που ενίφθηκε εκαθαρίσθηκε. Να εννοείς τη νομοθεσία στον εσωτερικό άνθρωπο. Να καθαρίσεις την ψυχή από τα αμαρτήματα. Να χρίσεις το κεφάλι σου με χρίσμα άγιο, για να γίνεις μέτοχος του Χριστού, και έτσι να προσέλθεις στη νηστεία. Να μην αλλοιώσεις το πρόσωπό σου όπως ακριβώς oι υποκριτές. Το πρόσωπο αμαυρώνεται, όταν η εσωτερική διάθεση επισκιάζεται με το επίπλαστο εξωτερικό σχήμα, καλυπτόμενη με το ψεύδος σαν με παραπέτασμα.Υποκριτής είναι αυτός που υποδύεται ξένο πρόσωπο στο θέατρο· ενώ είναι δούλος, πολλές φορές υποδύεται το πρόσωπο του κυρίου, και ενώ είναι πολίτης, το πρόσωπο του βασιλέως. Έτσι και στον βίο αυτό, σαν στη σκηνή της δικής τους ζωής, οι πολλοί παίζουν θέατρο, άλλα μεν φέροντας στην καρδιά, άλλα δε δεικνύοντας φανερά στους ανθρώπους. Να μην αλλοιώνεις λοιπόν το πρόσωπό σου. Όποιος είσαι, τέτοιος να φαίνεσαι· να μην υποκρίνεσαι τον σκυθρωπό, επιδιώκοντας την δόξα από του να φαίνεσαι εγκρατής. Διότι ούτε ευεργεσία που διατυμπανίζεται είναι όφελος, και κανένα κέρδος δεν προέρχεται από νηστεία που δημοσιεύεται. Διότι εκείνα που γίνονται επιδεικτικά δεν προεκτείνουν τον καρπό στη μέλλουσα ζωή, αλλά τον περιορίζουν στον έπαινο των ανθρώπων. Τρέξε λοιπόν με χαρά στη δωρεά της νηστείας. Η νηστεία είναι αρχαίο δώρο· δεν παλαιώνει και δεν γηράσκει, αλλά πάντοτε ανανεούμενο, ανθίζει πάντοτε για να φέρει ώριμους καρπούς.

3. Νομίζεις ότι υπολογίζω την αρχαιότητά της από το νόμο; Η νηστεία είναι παλαιότερη και από το νόμο. Εάν αναμείνεις λίγο, θά βρεις την αλήθεια του λόγου.

Η νηστεία είναι η πρώτη εντολή του Θεού στον Παράδεισο. Η παράβασή της από τους πρωτοπλάστους ειναι η πτώση του ανθρωπίνου γένους στην αμαρτία.

Μη νομίζεις οτι η ημέρα του εξιλασμού, που έχει διαταχθεί για τον Ισραήλ τον έβδομο μήνα (Λευϊτ 16 - 29· 23, 27), την δεκάτη ημέρα του μήνα, αυτή είναι η αρχή της νηστείας. Έλα λοιπόν, βαδίζοντας μέσω της ιστορίας, ερεύνησε την αρχαιότητά της. Διότι δεν είναι νεώτερο το εφεύρημα. Το κειμήλιο είναι των πατέρων. Κάθε τι που είναι αρχαίο, είναι σεβαστό. Να σέβεσαι την παλαιότητα της νηστείας. Είναι συνομήλικη με την ανθρωπότητα· η νηστεία ενομοθετήθηκε στον παράδεισο. Είναι η πρώτη εντολή που έλαβε ο Αδάμ· «από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού δεν θα φάτε» (Γεν. 2, 17). Το «δεν θα φάγετε» ειναι νομοθεσία νηστείας και εγκρατείας. Εάν είχε νηστεύσει από τον καρπό του δένδρου η Εύα, τώρα δεν θα είχαμε ανάγκη από τη νηστεία αυτή. «Διότι δεν έχουν ανάγκη ιατρού οι υγιείς, αλλά οι άρρωστοι» (Ματθ. 9, 12).

Η μετάνοια χωρίς την νηστεία είναι αργή

Επάθαμε πολλά κακά από την αμαρτία· ας θεραπευθούμε με την μετάνοια. Η μετάνοια δε χωρίς τη νηστεία είναι αργή. «Καταραμένη η γη, αγκάθια και τριβόλια να σου βλαστάνει» (Γεν. 3, 17-18). Επροστάχθηκες να δοκιμάζεσαι, όχι βέβαια να ζεις τρυφηλώς. Με τη νηστεία να εξομολογείσαι στον Θεό. Αλλά και ο τρόπος ζωής στον παράδεισο είναι εικόνα νηστείας, όχι μόνον διότι ο άνθρωπος με το να είναι ομοτράπεζος των αγγέλων κατώρθωνε με την ολιγάρκεια την ομοίωση προς αυτούς, αλλά διότι και όσα ύστερα εφεύρε η διάνοια των ανθρώπων, δεν είχαν επινοηθεί ακόμη από τους τρεφομένους στον παράδεισο· όχι ακόμη οινοποσίες, όχι ακόμη ζωοθυσίες· ούτε όσα θολώνουν τον ανθρώπινο νου.

Με τη νηστεία επανερχόμαστε στον Παράδεισο.

4. Επειδή δεν ενηστεύσαμε, εφύγαμε από τον παράδεισο· ας νηστεύσουμε λοιπόν, για να επανέλθουμε σ'αυτόν. Δεν βλέπεις τον Λάζαρο, πώς με τη νηστεία μπήκε στον παράδεισο; (Λουκ. 16, 20-31). Να μην μιμηθείς την παρακοή της Εύας, να μην παραδεχθείς το φίδι πάλι σαν σύμβουλο, που προτείνει την βρώση, φροντίζοντας για το σώμα.

Στους ασθενείς επιβάλλεται όχι η ποικιλία των φαγητών αλλά η νηστεία και η δίαιτα.

Να μην προφασίζεσαι αρρώστια του σώματος και αδυναμία. Διότι τις δικαιολογίες δεν τις λέγεις σε μένα, αλλά σ' αυτόν που γνωρίζει. Πες μου, δεν μπορείς να νηστεύεις; Μπορείς όμως να παραχορταίνεις για όλη τη ζωή και να συντρίβεις το σώμα σου με το βάρος των φαγητών. Kαι όμως στους ασθενείς όχι ποικιλία φαγητών, αλλά ασιτία και δίαιτα γνωρίζω ότι επιβάλλουν οι ιατροί. Πώς λοιπόν συ που μπορείς αυτά, προφασίζεσαι ότι δεν μπορείς εκείνα; Τι είναι ευκολότερο για την κοιλιά, να περάσει τη νύκτα με την λιτότητα της δίαιτας, ή με την αφθονία των φαγητών να κείτεται βαρειά; Μάλλον δε μήτε να κείτεται, αλλά να πυκνοστριφογυρίζει παραφορτωμένη και στενοχωρημένη με κίνδυνο να ανοίξει; Εκτός αν πεις οτι οι κυβερνήτες σώζουν ευκολότερα το βαρυφορτωμένο πλοίο από το καλά εφοδιασμένο και ελαφρό. Διότι αυτό μεν το οποίο πιέζεται από το πλήθος του φορτίου, η μικρή τρικυμία το καταβυθίζει, εκείνο δε που έχει σύμμετρα τα εμπορεύματα εύκολα διαπλέει την τρικυμία, επειδή τίποτα δεν το εμποδίζει να ανέβει ευκολότερα. Kαι τα σώματα λοιπόν των ανθρώπων όταν παραφορτώνονται με τον συνεχή χορτασμό, εύκολα υποκύπτουν στις ασθένειες· όταν δε κάνουν χρήση στερεάς και ελαφράς τροφής, και το αναμενόμενο από τη νόσο κακό ξεφεύγουν, όπως την κακοκαιρία το πλοίο και το ήδη παρόν ενοχλητικό το ξεπερνούν, σαν κάποια έφοδο δίνης. Όμως και η ησυχία κατά την γνώμη σου είναι πιο κουραστική από το τρέξιμο και η ηρεμία από την πάλη, εάν ακριβώς ισχυρίζεσαι ότι και η τρυφή είναι καταλληλότερη από την δίαιτα γιά τούς άσθενείς.

Η πολυτέλεια και η ποικιλία των φαγητών εδημιούργησε τα διάφορα είδη των ασθενειών.

Διότι η δύναμη που κυβερνά τον άνθρωπο την αυτάρκεια και την λιτότητα εύκολα μεν επεξεργάσθηκε και την έκαμε οικεία στο τρεφόμενο· όταν όμως παρέλαβε την πολυτέλεια και ποικιλία των φαγητών, έπειτα επειδή δεν μπόρεσε προς το τέλος να αντέξει, εδημιούργησε τα διάφορα είδη των ασθενειών.

Η νηστεία στην Π. Διαθήκη.

5. Αλλ' ο λόγος ας βαδίζει με την ιστορία, εξετάζοντας την αρχαιότητα της νηστείας. Kαι όπως όλοι οι άγιοι, σαν κάποια πατρική κληρονομιά, την εκληρονόμησαν, έτσι την διαφύλαξαν, παραδίνοντας ο πατέρας στο παιδί, απ' όπου και σε μας διαδοχικά διασώθηκε το κτήμα. Δεν υπήρχε στον παράδεισο οίνος· όχι ακόμη ζωοθυσίες· όχι ακόμη κρεοφαγίες. Μετά τον κατακλυσμό ο οίνος· μετά τον κατακλυσμό, «να τρώγετε από όλα, σαν χλωρά χορτάρια» (Γεν. 9, 3). 'Οταν απορρίφθηκε η τελείωση, τότε επιτράπηκε η απόλαυση. Δείγμα δε της απειρίας του οίνου ο Νώε που αγνοούσε την χρήση του οίνου. Διότι ακόμη δεν είχε εισέλθει στη ζωή, ούτε είχε χρησιμοποιηθεί στις συναναστροφές των ανθρώπων. Επειδή ούτε άλλον είχε δει, ούτε ο ίδιος εδοκίμασε, περιέπεσε απρόσεκτα στη μέθη του οίνου.

«Διότι εφύτευσε άμπελο ο Νώε, και ήπιε από το γέννημα του καρπού και εμέθυσε» (Γεν. 9, 20-21)· όχι διότι ήταν μέθυσος, αλλά διότι δεν εγνώριζε την μέτρια πόση. Τόσον το εύρημα της οινοποσίας είναι νεώτερο από τον παράδεισο, και τόσον παλαιός ο σεβασμός της νηστείας. Αλλά εγνωρίσαμε οτι και ο Μωύσής με τη νηστεία επλησίασε το όρος (Έξοδ. 24, 18). Διότι δεν θα αποτολμούσε ενώ εκάπνιζε η κορυφή, ούτε θα είχε το θάρρος να εισέλθει στον γνόφο, εάν δεν είχε οπλισθεί με το όπλο της νηστείας. Με τη νηστεία υποδέχθηκε το νόμο που εγράφη με το δάκτυλο του Θεού στις πλάκες. Και επάνω μεν η νηστεία έγινε πρόξενος της νομοθεσίας, κάτω δε η γαστριμαργία τους εξέτρεψε σε ειδωλολατρεία. «Διότι εκάθισε o λαός για να φάει και να πιει, και εσηκώθηκαν μετά για να διασκεδάσουν» (Έξοδ. 32,6).

Η μέθη καταστρέφει την πνευματικότητα του ανθρώπου.

Σαράντα ημερών προσμονή με νηστεία και προσευχή του δούλου του Θεού την αχρήστευσε μία oινοποσία. Διότι αυτές τις πλάκες που έλαβε η νηστεία με το δάκτυλο του Θεού γραμμένες, αυτές η μέθη εκομμάτιασε, διότι ο προφήτης δεν έκρινε άξιο να νομοθετείται μέθυσος λαός από τον Θεό. Σε μια φευγαλέα στιγμή, με την γαστριμαργία, ο λαός εκείνος που είχε γνωρίσει τον Θεό με τα πιο μεγάλα θαύματα, εκυλίσθηκε στην ειδωλολατρική τρέλα των Αιγυπτίων. Σύγκρινε και τα δύο· πώς δηλαδή η νηστεία οδηγεί στο Θεό και πώς η τρυφή προδίδει την σωτηρία. Κατέβα, βαδίζοντας τον δρόμο προς τα κάτω.

Τα ευεργετικά αποτελέσματα της νηστείας στην Παλαιά και Κ. Διαθήκη.

6. Τι εβεβήλωσε τον Ησαύ και τον έκαμε δούλο του αδελφού του; Δεν ήταν ένα φαγητό, για το οποίο επώλησε τα πρωτοτόκια; (Γεν. 25, 30-34). Τον δε Σαμουήλ δεν τον εχάρισε στην μητέρα του η προσευχή με τη νηστεία; (Α' Βασιλ.1, 13-16). Τι έκαμε τον Σαμψών ακαταμάχητο και μεγάλο ήρωα; Δεν ήταν η νηστεία με την οποία συνελήφθη στην κοιλιά της μητέρας του; (Κριτ. 13, 14). Η νηστεία τον εγέννησε, η νηστεία τον εθήλασε, η νηστεία τον έκαμε άνδρα, που την διέταξε ο άγγελος στην μητέρα του. «Δεν πρέπει να φάει κανένα από τα προϊόντα της αμπέλου, και οίνο και σίκερα [μεθυστικά ποτά.] να μην πιει» (Κριτ. 13, 14). Η νηστεία γεννά προφήτες, δυναμώνει δυνατούς· η νηστεία κάνει σοφούς τους νομοθέτες, είναι καλό φυλακτήριο της ψυχής, στο σώμα ασφαλής σύνοικος, όπλο στους ανδρείους, γυμναστήριο στους αθλητές. Αυτή αποκρούει τους πειρασμούς· αυτή προετοιμάζει προς την ευσέβεια, συγκάτοικος της νηφαλιότητας, δημιουργός της σωφροσύνης. Στους πολέμους κάνει ανδραγαθήματα, στην ειρήνη διδάσκει την ησυχία. Τον ναζιραίο [Αφιερωμένος στον Θεό για 30 ημέρες με αποχή φαγητών και ποτών. Ισόβιοι ναζιραίοι ήταν ο Σαμψών, Σαμουήλ, Ιωάννης ο Πρόδρομος, Ιάκωβος ο Αδελφόθεος. Στον χριστιανισμό ναζιραίοι καλούνται οι Μοναχοί.] αγιάζει, και κάνει τέλειο τον ιερέα. Διότι δεν είναι δυνατόν χωρίς νηστεία να αποτολμήσει την ιερουργία· όχι μόνον τώρα στην μυστική και αληθινή λατρεία, αλλά και στην τυπική που γινόταν κατά τον (Μωσαϊκό) νόμο. Αυτή έκαμε τον Ηλία θεατή του μεγάλου θεάματος· διότι αφού επί σαράντα ημέρες με νηστεία καθάρισε την ψυχή, έτσι καταξιώθηκε να δει στο σπήλαιο του Χωρήβ (Γ' Βασιλ. 19, 8-13), όσον είναι δυνατόν στον άνθρωπο να δει, τον Κύριο. Νηστεύοντας έδωσε πίσω στην χήρα το παιδί της, αφού αποδείχθηκε ισχυρός με τη νηστεία κατά του θανάτου. Από στόμα που ενήστευε εβγήκε η φωνή που εσταμάτησε για τον παράνομο λαό τη βροχή του ουρανού για τρία χρόνια και έξι μήνες. Διότι για να μαλακώσει την αδάμαστη καρδιά των σκληροτραχήλων, επροτίμησε και τον εαυτό του στην κακοπάθεια να τον καταδικάσει μαζί με τους άλλους. Για τούτο «ζει Κύριος, είπε, δεν θα υπάρξει στη γη νερό, παρά μόνο με τον λόγο μου» (Γ' Βασιλ. 17, 1). Και έφερε σ' όλο τον λαό νηστεία με την πείνα, για να επανορθώσει την κακία που είχε προέλθει από την τρυφή και την μαλθακή ζωή. Τι λογής δε υπήρξε ο βίος του Ελισσαίου; Πώς μεν εφιλοξενήθηκε από την Σουναμίτιδα; Πώς δε ο ίδιος εδεχόταν τους προφήτες; Δεν έκανε την φιλοξενία με άγρια λάχανα και λίγο αλεύρι; (Δ' Βασιλ. 4, 42- 44). Κι έτσι κάποτε με τα χόρτα είχε μαζευτεί και αγριοκολοκύθι, ώστε να κινδυνεύουν αυτοί που θα έτρωγαν, εάν με την ευχή του νηστευτή δεν είχε αχρηστευθεί το δηλητήριο. Και γενικώς, θα μπορούσες να βρεις τη νηστεία να χειραγωγεί όλους τους αγίους στην κατά Θεόν πολιτεία. Υπάρχει κάποιο είδος αντικειμένου, που ονομάζουν αμίαντο, άφθορο στη φωτιά, που όταν μεν τίθεται στην φλόγα φαίνεται ότι έχει απανθρακωθεί, όταν δε το βγάζουν από τη φωτιά, σαν να έχει λευκανθεί στο νερό, γίνεται καθαρότερο. Τέτοια ήταν τα σώματα των τριών εκείνων παίδων της Βαβυλώνος, που είχαν τον αμίαντο από τη νηστεία (Δανιήλ 1, 8-16). Διότι στη μεγάλη φλόγα της καμίνου, σαν να ήσαν κατά την φύση από χρυσό, απεδεικνύοντο ανώτεροι από την βλάβη της φωτιάς. Δηλαδή απεδεικνύοντο πιο δυνατοί και από τον χρυσό· διότι δεν τους έλυωνε αυτούς η φωτιά, αλλά τους φύλαγε ακέραιους. Και όμως τίποτε δεν θα συγκρατούσε τότε την φλόγα εκείνη, που την έτρεφαν νάφθα και πίσσα και κληματίδες, ώστε αυτή να εξαπλώνεται σαρανταεννέα πήχεις, και κατατρώγοντας τα γύρω απ' αυτήν πολλούς από τους Χαλδαίους να καταφάγει. Εκείνη λοιπόν την πυρκαγιά καταπατούσαν oι παίδες, αφού εισήλθαν με νηστεία, αναπνέοντας έτσι στην ορμητική φωτιά σαν λεπτή αύρα και δροσερή. Διότι η φωτιά ούτε τις τρίχες δεν επείραξε, επειδή τις είχε εκθρέψει η νηστεία (Δανιήλ 3, 24- 33).

7. Και ο Δανιήλ, ο άνδρας των επιθυμιών, αυτός που τρεις εβδομάδες δεν έφαγε ψωμί και δεν ήπιε νερό (Δανιήλ 10, 2-3) εδίδαξε και τα λιοντάρια να νηστεύουν, όταν κατέβηκε στο λάκκο (Δανιήλ 6, 16-22). Διότι σαν από πέτρα ή χαλκό ή κάποια άλλη στερεά ύλη να ήταν κατασκευασμένος, τα λιοντάρια δεν μπορούσαν να μπήξουν τα δόντια τους. Έτσι η νηστεία, αφού εδυνάμωσε το σώμα του ανδρός όπως η βαφή το σίδηρο, το έκανε αδάμαστο στα λιοντάρια· διότι δεν άνοιγαν το στόμα κατά του αγίου. Η νηστεία «έσβησε την δύναμη της φωτιάς, έφραξε τα στόματα των λιονταριών» ('Εβρ. 11, 33-34).

Τα αγαθά της νηστείας.

Η νηστεία αναπέμπει την προσευχή στον ουρανό, με το να γίνεται σ' αυτήν κατά κάποιο τρόπο φτερό προς την άνω πορεία της. Η νηστεία είναι προκοπή των οίκων, υγείας μητέρα, νεότητος παιδαγωγός, στολίδι στους γέροντες, καλή συνοδοιπόρος στους πεζοπόρους, ασφαλής ομόσκηνος στούς συγκατοίκους. Ο άνδρας δεν υποψιάζεται κίνδυνο του γάμου, όταν βλέπει την γυναίκα να ζει με τη νηστεία. Δεν λυώνει η γυναίκα από την ζηλοτυπία, όταν βλέπει τον άνδρα να νηστεύει. Ποιος εζημίωσε το σπίτι του με τη νηστεία; Υπολόγισε σήμερα τα πράγματα του σπιτιού και υπολόγισέ τα και μετά· δεν θα λείψει τίποτε με τη νηστεία από τα υπάρχοντα στο σπίτι. Κανένα ζώο δεν βγάζει κραυγές θανάτου, πουθενά αίμα, πουθενά απόφαση, που υπαγορεύεται κατά των ζώων από την άκαμπτη κοιλιά. Έχει σταματήσει το μαχαίρι των μαγείρων· το τραπέζι αρκείται στα πρόχειρα. Το Σάββατο έδόθηκε στους Ιουδαίους, «για να αναπαυθεί, λέγει, το υποζύγιό σου και o δούλος σου» (Έξοδ. 20, 10).

Ομιλεί για τις 5 εβδομάδες της Μ. Τεσσαρακοστής.

Ας γίνει η νηστεία ανάπαυση από τους συνεχείς κόπους στους υπηρέτες που υπηρετούν καθ' όλο το έτος. Ανάπαυσε τον μάγειρά σου, δώσε άδεια στον τραπεζοκόμο, σταμάτησε το χέρι του κεραστή, ας σταματήσει κάποτε και ο παρασκευαστής των ποικίλων γλυκισμάτων. Ας ησυχάσει κάποτε και το σπίτι από τους μύριους θορύβους, και από τον καπνό και την τσίκνα και από αυτούς που ανεβοκατεβαίνουν και που υπηρετούν σαν αμείλικτη κυρία την κοιλιά. Πάντως κάποτε και οι φοροεισπράκτορες επιτρέπουν για λίγο στους υποχειρίους τους να ζήσουν ελεύθερα. Ας δώσει κάποια ανάπαυλα και η κοιλιά στο στόμα, ας κάμει για μας πενθήμερες ανακωχές, αυτή που πάντοτε απαιτεί και ουδέποτε σταματά, αυτή που σήμερα παίρνει και αύριο λησμονεί. Όταν χορτάσει, φιλοσοφεί περί εγκρατείας, όταν αδειάσει λησμονεί τις φιλοσοφικές δοξασίες.

8. Η νηστεία δεν γνωρίζει την φύση του δανείου· δεν μυρίζει από τόκους η τράπεζα του νηστευτή· δεν πνίγουν το ορφανό παιδί οι πατρικοί τόκοι του νηστευτή, σαν φίδια περιπλεκόμενα. Και διαφορετικά η νηστεία γίνεται αφορμή για ευφροσύνη. Διότι όπως η δίψα γλυκό το ποτό καθιστά, και η πείνα που προκλήθηκε κάνει ευχάριστο το τραπέζι, ετσι και την απόλαυση των φαγητών φαιδρύνει η νηστεία. Διότι με το να παρεμβληθεί στο μέσο και να διακόψει την συνέχεια της τρυφής, θα κάμει ώστε να σου φανεί η λήψη της τροφής επιθυμητή σαν απόδημη. Ώστε εάν θέλεις για τον εαυτό σου να ετοιμάσεις επιθυμητή τράπεζα, δέξου την μεταβολή που προέρχεται από τη νηστεία. Συ δε περικυκλωμένος πάρα πολύ από την τρυφή, έχεις ξεχάσει τον εαυτό σου αμαυρώνοντας την απόλαυση και από φιληδονία εξαφανίζοντας την πραγματική ευχαρίστηση. Διότι, τίποτε δεν υπάρχει τόσον επιθυμητό, ώστε να μην καταφρονείται με την συνεχή απόλαυση. Εκείνων δε που είναι σπάνια η απόκτηση, αυτών η απόλαυση γίνεται περισπούδαστη. Έτσι και ο κτίστης μας επενόησε με την ποικιλία στη ζωή να παραμένει σε μας η χάρη αυτών που έχουν δοθεί. Δεν βλέπεις ότι και ο ήλιος είναι λαμπρότερος μετά την νύκτα; Και η αγρυπνία γλυκύτερη μετά τον ύπνο; Και η υγεία πιο επιθυμητή μετά την πείρα των αντιθέτων; Και η τράπεζα λοιπόν είναι πιο ευχάριστη μετά τη νηστεία· όμοια μεν στους πλουσίους και σ'αυτούς που παρέχουν πλούσια γεύματα και στους λιτούς και στους πρόχειρους κατά την δίαιτα.

9. Να φοβάσαι το παράδειγμα του πλουσίου. Εκείνον παρέδωσε στο πυρ η συνεχής τρυφή. Διότι αν και δεν κατηγορήθηκε για αδικία, αλλά για τρυφηλή ζωή, ετηγανιζόταν στην φλόγα της καμίνου. Για να σβήσουμε λοιπόν το πυρ εκείνο, χρειάζεται νερό. Kαι όχι μόνον για τα μέλλοντα πράγματα ειναι ωφέλιμος η νηστεία, αλλά και σ' αυτή την σάρκα πιο επωφελής. Διότι oι μεγάλες παχυσαρκίες έχουν υποτροπές και μεταπτώσεις, οπότε η φύση κάμπτεται και αδυνατεί να σηκώσει το βάρος της παχυσαρκίας.

Η αξία του νερού για την υγεία.

Πρόσεχε μη τυχόν τώρα, αποστρεφόμενος το νερό, επιθυμήσεις ύστερα μία σταγόνα, όπως και ο πλούσιος (Λουκ. 16, 24). Κανείς δεν εμέθυσε από το νερό. Κανενός δεν επόνεσε το κεφάλι διότι εβαρύνθηκε από το νερό. Κανείς δεν εχρειάσθηκε ξένα πόδια πίνοντας νερό. Κανενός τα πόδια δεν εδέθησαν, κανενός τα χέρια δεν αχρηστεύθηκαν, ποτιζόμενα με νερό. Διότι η ελαττωματική πέψη, που ακολουθεί αναγκαστικά στους ζώντες με τρυφηλότητα, αυτή φέρνει τα φοβερά νοσήματα στα σώματα. Το χρώμα του νηστεύοντος σεμνό, δεν κοκκινίζει αδιάντροπα, αλλά είναι στολισμένο με την σώφρονα χλωμάδα· οφθαλμός πράος, βάδισμα σεμνοπρεπές, πρόσωπο σοβαρό που δεν ασχημίζει με το ακόλαστο γέλιο, λόγια μετρημένα, καρδιά καθαρή. Θυμήσου τους αγίους όλων των αιώνων, «για τους οποίους δεν ήταν άξιος ο κόσμος» που εγύριζαν «φορώντας δέρματα προβάτων και δέρματα γιδιών, έχοντας στερήσεις, θλίψεις, κακουχίες» (Εβρ.11, 37-38). Εκείνων να θυμάσαι την διαγωγή, εάν ακριβώς επιζητείς να είσαι με το μέρος τους.

Παραδείγματα νηστείας, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, ο Κύριος και ο Απ. Παύλος.

Τι ανάπαυσε τον Λάζαρο στους κόλπους τον Αβραάμ; Όχι η νηστεία; Ή ζωή δε του Ιωάννου υπήρξε μιά συνεχής νηστεία· ο οποίος δεν είχε κρεββάτι, ούτε τραπέζι, ούτε καλλιεργήσιμη γη, ούτε βόδι για όργωμα, ούτε αρτοποιό, ούτε τίποτε άλλο από τα πράγματα της ζωης. Για τούτο «μεταξύ των γεννηθέντων από τις γυναίκες μεγαλύτερος δεν έχει αναφανεί άλλος από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή» (Ματθ. 11, 11). Τον Παύλο μαζί με τα άλλα και η νηστεία, που απαρίθμησε στά καυχήματα για τις θλίψεις του, τον ανέβασε στον τρίτο ουρανό (Β' Κορινθ. 11, 27· 12, 2). Ο πρώτος δε για όσα έχουμε πει, ο Κύριος μας, αφού οχύρωσε με νηστεία την σάρκα, που επήρε για χάρη μας, έτσι εδέχθηκε σ' αυτή (Ματθ. 4, 2) του διαβόλου τις προσβολές, και για να μας διδάσκει να ετοιμαζόμαστε με νηστείες και να γυμναζόμαστε για τους αγώνες κατά των πειρασμών, και για να προσφέρει στον αντίπαλο με την στέρηση κατά κάποιο τρόπο λαβή. Απρόσιτος θα ήταν σ' αυτόν λόγω του ύψους της θεότητος, εάν με την φτώχεια δεν είχε κατεβή προς το ανθρώπινο. Επανερχόμενος λοιπόν στους ουρανούς, έφαγε, για να πιστοποιήσει την φύση του αναστάντος σώματος. Συ δε παραπαχαίνοντας τον εαυτό σου και όντας πολύσαρκος, δεν γίνεσαι μαλθακός; Εξασθενίζοντας δε το νου με ατροφία, για τα σωτήρια και ζωοποιά διδάγματα μπορείς να μιλήσεις; Ή αγνοείς ότι, όπως σε πολεμική παράταξη, η συμμαχία με τον άλλον φέρνει την ήττα του αντιπάλου, έτσι και αυτός που συμμαχεί με την σάρκα, ανταγωνίζεται το πνεύμα και αυτός που πηγαίνει με την παράταξη του πνεύματος υποδουλώνει την σάρκα; «Διότι αυτά μεταξύ τους είναι αντίθεται» (Γαλατ. 5, 17). Ώστε, εάν θέλεις να κάνεις ισχυρό το νου, να δαμάσεις την σάρκα με τη νηστεία. Διότι αυτό είναι εκείνο που λέγει ο απόστολος· ότι «όσον ο εξωτερικός άνθρωπος φθείρεται, τόσον ο εσωτερικός ανακαινίζεται» (Β' Κορ.4,16)· και το· «όταν ασθενώ, τότε είμαι δυνατός» (Β' Κορινθ. 12, 10). Δεν θα περιφρονήσεις τα φαγητά που χάνονται; Δεν θα επιθυμήσεις την τράπεζα της βασιλείας, την οποία εξάπαντος η εδώ νηστεία θά εξωραΐσει; Αγνοείς ότι με την αμετρία του χορτασμού ετοιμάζεις για τον εαυτό σου παχύ τον βασανιστή σκώληκα; Διότι ποιος απ' αυτούς που ζουν με πλούσια τροφή και διαρκή τρυφή εδέχθηκε κάποια κοινωνία πνευματικού χαρίσματος; Ο Μωυσής για να λάβει δεύτερη νομοθεσία εχρειάσθηκε μία ακόμη δεύτερη νηστεία. Στους Νινευίτες, εάν και τα ζώα δεν είχαν νηστεύσει, δεν θα είχαν διαφύγει την απειλή της καταστροφής (Ιωνάς 3, 4-10). Ποίων τα σώματα έπεσαν στην έρημο; (Εβρ. 3, 17). Όχι αυτών που επιζητούσαν την κρεοφαγία; (Αριθμ.11, 33). Εκείνοι μεν έως ότου είχαν αρκεσθεί στο μάννα και στο νερό που βγήκε από την πέτρα, ενικούσαν τους Αιγυπτίους, περπατούσαν μέσα από την θάλασσα. «Δεν υπήρχε στις φυλές τους κανένας που δεν μπορούσε να περπατήσει» (Ψαλμ. 104, 37)· επειδή δε εθυμήθηκαν τα κρέατα στους λέβητες (Έξοδ.16, 3) και εστράφησαν με τις επιθυμίες τους στην Αίγυπτο, δεν είδαν την γη της επαγγελίας.

Η πολυφαγία ατονεί την πνευματικότητα του ανθρώπου.

Δεν φοβείσαι το παράδειγμα; Δεν φρίττεις για την πολυφαγία, μήπως σε αποκλείσει από τα ελπιζόμενα αγαθά; Αλλ' ούτε ο σοφός Δανιήλ θα έβλεπε τα οράματα, εάν με τη νηστεία δεν έκανε καθαρότερη την ψυχή. Διότι από την παχειά τροφή κατά κάποιο τρόπο καπνώδεις αναθυμιάσεις ανερχόμενες, σαν πυκνό σύννεφο, διακόπτουν τις ελλάμψεις που έρχονται από το Άγιο Πνεύμα στο νου. Εάν δε και αγγέλων υπάρχει κάποια τροφή, είναι ο άρτος, καθώς λέγει ο προφήτης· «άρτον αγγέλων [«Είναι η λογική και ουράνιος δύναμη που διατρέφονται οι άγγελοι», εξηγεί ο Μ. Αθανάσιος (βλέπε τόμος 6ος σελ.262. Ε.Π.Ε.). Δεν έχει καμμία σχέση με την υλική τροφή του ανθρώπου] έφαγεν ο άνθρωπος» (Ψαλμ. 77, 25). Όχι κρέας, ούτε οίνος, ούτε όσα είναι στην φροντίδα των δούλων της κοιλιάς. Η νηστεία είναι όπλο για την εκστρατεία κατά των δαιμόνων. «Διότι το γένος αυτό δεν εξέρχεται, παρά μόνον με την προσευχή και τη νηστεία» (Μάρκ. 9, 28).

Η εγκράτεια δεν υπάρχει χωρίς τη νηστεία.

Kαι τα μεν αγαθά που προέρχονται από τη νηστεία είναι τόσα πολλά· ο δε κορεσμός είναι η αρχή των πτώσεων. Διότι συγχρόνως εισορμά με την τρυφή και την μέθη και τα ποικίλα καρυκεύματα κάθε είδος κτηνώδους ακολασίας. Απ' εδώ οι άνθρωποι γίνονται ίπποι θηλυμανείς» (Ιερεμ.5, 8) από τον οίστρο της τρυφής που γεννάται στην ψυχή. Oι διαστροφές της φύσεως προέρχονται από τους μεθύσους, που επιζητούν την μεν γυναίκα στον άνδρα, τον δε άνδρα στην γυναίκα. H νηστεία όμως γνωρίζει όρια και στα έργα του γάμου και τιμωρώντας την αμετρία των επιτρεπομένων από το νόμο, επιφέρει σύμφωνη ανάπαυλα, για να αφιερωθούν στην προσευχή (Α' Κορινθ.7, 5).

Η αληθινή νηστεία είναι αποξένωση από τα κακά.

10. Μη λοιπόν περιορίζεις το καλό της νηστείας στην αποχή μόνον από τα φαγητά. Διότι η αληθινή νηστεία είναι αποξένωση από τα κακά. «Νά λύσεις τα δεσμά της αδικίας» (Ησ. 63, 6)· συγχώρησε τον πλησίον για την λύπη, συγχώρησέ τον για τα χρέη. «Να μη νηστεύετε χάριν διαμάχης και φιλονικίας» (Ησ. 63, 4). Δεν τρώγεις κρέατα, αλλά τρώγεις τον αδελφό σου. Δεν πίνεις οίνο, αλλά δεν είσαι εγκρατής στις ύβρεις. Περιμένεις το βράδυ για να λάβεις τροφή, αλλά ξοδεύεις την ημέρα στά δικαστήρια. «Αλλοίμονο σ' αυτούς που δεν μεθούν με κρασί» (Ησ. 28, 1).

Τι είναι ο θυμός, η λύπη και ο φόβος.

Ο θυμός είναι η μέθη της ψυχής, διότι την κάνει παράφρονα οπως ο οίνος. Η λύπη είναι μέθη και αυτή, διότι καταπνίγει την διάνοια. Ο φόβος είναι άλλη μέθη, όταν συμβαίνει εκεί που δεν πρέπει. «Διότι, από τον φόβο, λέγει, του εχθρού να απαλλάξεις την ψυχή μου» (Ψαλμ.63, 2). Kαι γενικά, καθένα από τα πάθη που παραλογίζει το νου δικαίως θα ονομαζόταν μέθη. Σκέψου, παρακαλώ, τον οργιζόμενο πώς μεθά από το πάθος. Δεν είναι ο ίδιος κύριος του εαυτού του· αγνοεί τον εαυτό του, αγνοεί τους παρόντες, σαν να μάχεται μέσα στη νύχτα τα πιάνει όλα, σκοντάφτει σ' όλα, δεν ξέρει τι λέγει, είναι δυσκολοσυγκράτητος, υβρίζει, κτυπά, απειλεί, ορκίζεται, κραυγάζει, ξεσχίζεται. Απόφυγε αυτή την μέθη, μήτε να καταδεχθείς την μέθη από τον οίνο. Να μην περιφρονήσεις την υδροποσία από την οινοποσία. Να μην σε οδηγήσει η μέθη στη νηστεία. Δεν υπάρχει είσοδος στη νηστεία από την μέθη· ούτε βέβαια από την πλεονεξία στην δικαιοσύνη, ούτε από την ακολασία στη σωφροσύνη, ούτε, για να πω γενικά, από την κακία στην αρετή. Άλλη είναι η θύρα για τη νηστεία.

Η μέθη εισάγει στην ακολασία και η εγκράτεια στη νηστεία.

Η μέθη εισάγει στην ακολασία, και η εγκράτεια στη νηστεία. Ο αθλητής προγυμνάζεται, ο νηστευτής προεγκρατεύεται. Μη θέτεις την μέθη προ των πέντε ημερών, σαν να εκδικείσαι τις ημέρες, ούτε σαν να εξαπατάς με σοφίσματα του νομοθέτη. Καθ' όσον μάλιστα ανώφελα κοπιάζεις, το μεν σώμα να διαλύεις, ούτε δε να παρηγορείσαι για την στέρηση. Η αποθήκη είναι αναξιόπιστη, αντλείς σε τρυπημένο πιθάρι. Διότι ο μεν οίνος διαρρέει, τρέχοντας τον ίδιο δρόμο, η δε αμαρτία παραμένει. Ο δούλος δραπετεύει όταν τον κτυπά ο κύριος, συ όμως παραμένεις στον οίνο, που καθημερινά σου κτυπά το κεφάλι; Μέτρο άριστο της χρήσεως του οίνου, η ανάγκη του σώματος (Α' Τιμ. 5, 23). Εάν δε φύγεις έξω από τα όρια, αύριο θα είσαι με βαρύ κεφάλι, θα χάσκεις, θα ζαλίζεσαι, θα μυρίζεις κρασίλα· όλα θα σου φαίνονται ότι γυρίζουν, όλα ότι κλονίζονται. Η μέθη βέβαια ύπνο μεν φέρει, αδελφό τού θανάτου, εγρήγορση δε που μοιάζει με όνειρα.

11. Άραγε γνωρίζεις ποιος είναι αυτός που πρόκειται να υποδεχθείς; Αυτός που μας υποσχέθηκε, ότι «εγώ και ο πατέρας θα έλθουμε, σ' αυτόν και θα κατοικήσουμε μαζί» (Ιωάν. 14, 23). Γιατί λοιπόν δείχνεις προτίμηση στη μέθη και κλείνεις την είσοδο στον Δεσπότη; Γιατί προτρέπεις τον εχθρό να προκαταλάβει τα οχυρώματά σου; Η μέθη δεν υποδέχεται τον Κύριο· η μέθη απομακρύνει το άγιο Πνευμα. Διότι ο μεν καπνός αποδιώχνει τις μέλισσες, ή κραιπάλη αποδιώχνει τα πνευματικά χαρίσματα.

Η κοινωνική σημασία της νηστείας.

Η νηστεία είναι η ευπρέπεια της πόλεως, η σταθερότητα της αγοράς, η ειρήνη των σπιτιών, η σωτηρία των υπαρχόντων. Θέλεις να δεις την μεγαλοπρέπειά της; Σύγκρινε, παρακαλώ, την σημερινή εσπέρα με την αύριο και θα δεις να μεταπίπτει η πόλη από την ταραχή και την ζάλη σε βαθειά γαλήνη. Εύχομαι δε η σημερινή να μοιάζει με την αυριανή κατά την σεμνότητα και η αυριανή να μην υπολείπεται σε φαιδρότητα από την σημερινή. Ο δε Κύριος που μας οδήγησε σ'αυτή την περίοδο του χρόνου, είθε να μας χαρίσει, κατά κάποιο τρόπο σαν αγωνιστές, αφού επιδείξουμε στους προκαταρκτικούς αγώνες την στερεότητα και την δύναμη της καρτερίας, να φθάσουμε και στην κυρία ημέρα των στεφάνων· τώρα μεν της αναμνήσεως του πάθους του Σωτήρος, στον μέλλοντα δε αιώνα, της ανταποδόσεως αυτών που έχουμε εμείς ζήσει κατά την δίκαιη κρίση αυτού του Χριστού, διότι σ' αυτόν ανήκει η δόξα στους αιώνες. Αμήν.




ΛΟΓΟΣ Β'

Η προτροπή του Μ. Βασιλείου για τη νηστεία.

1. «Παρηγορείτε, λέγει, ιερείς τον λαό· ομιλήσατε στα αυτιά της Ιερουσαλήμ» (Ησ. 40, 1-2). Η φύση του λόγου είναι ικανή, των μεν φιλοπόνων να εντείνει τις δυνάμεις, των δε οκνηρων και νωθρών να διεγείρει την προθυμία. Για τούτο μεν οι στρατηγοί, όταν παρατάσσουν τον στρατό για την μάχη, μεταχειρίζονται τους προτρεπτικούς λόγους πριν από τους αγώνες, και τόση δύναμη έχει η παραίνεση, ώστε σε πολλούς εμπνέει πολλές φορές ακόμη και περιφρόνηση του θανάτου. Οι γυμναστές δε και οι εκπαιδευτές, όταν οδηγούν τους αθλητές στους αγώνες των σταδίων, κάνουν πολλές προτροπές περί του οτι πρέπει νά μοχθούν για τα στεφάνια, ώστε και πολλοί να πείθωνται με την φιλοτιμία στη νίκη να περιφρονουν τα σώματα. Για τούτο λοιπόν και σε μένα που παρατάσσω τους στρατιώτες του Χριστού προς τόν πόλεμο κατά των αοράτων εχθρών και που προετοιμάζω με την εγκράτεια τους αθλητές της ευσεβείας για τα στεφάνια της δικαιοσύνης, είναι αναγκαίος ο προτρεπτικός λόγος. Τι λοιπόν λέγω αδελφοί; Ότι αυτοί που μελετούν την τακτική του πολέμου και ασκούνται στις παλαίστρες, φυσικό είναι με την αφθονία της τροφής να παχαίνουν τους εαυτούς τους, ώστε δυναμικότερα να καταπιάνονται με τους αγώνες· αυτοί δε «που δεν παλεύουν με αίμα και σάρκα, αλλά με τις αρχές, με τις εξουσίες, με τους κοσμοκράτορες του σκότους τούτου, με τα πνευματικά της πονηρίας» (Εφεσ.6, 12), αυτοί είναι ανάγκη να ασκούνται για τον πόλεμο αυτόν με τη νηστεία και την εγκράτεια. Διότι το μεν λάδι παχαίνει τον αθλητή, ή δε νηστεία ισχυροποιεί τον ασκητή της ευσεβείας. Ώστε όσον αφαιρείς από την σάρκα, τόσον θα κάμεις να απαστράπτει η ψυχή από την πνευματική λαμπρότητα. Διότι όχι με σωματικές δυνάμεις, αλλά με την καρτερία της ψυχής και την υπομονή στις θλίψεις επιτυγχάνεται η κυριαρχία προς τις αόρατες δυνάμεις.

Γιατί η νηστεία είναι ωφέλιμη.

2. Η νηστεία μεν λοιπόν είναι ωφέλιμη για όλο τον χρόνο, για αυτούς που την προτιμούν (διότι ούτε η δαιμονική επήρεια δεν αποθρασύνεται κατά του νηστευτή, και οι φύλακες της ζωής μας άγγελοι με περισσότερη προθυμία παραμένουν στους καθαρισμένους στην ψυχή από τη νηστεία)· πολύ δε περισσότερο τώρα, οπότε σε όλη την οικουμένη διαδίδεται το κήρυγμα. Kαι ούτε κάποιο νησί, ούτε ήπειρος, ούτε πόλη, ούτε έθνος, ούτε άκρη της γης, υπάρχει που να μην ακούεται το κήρυγμα. Αλλά και τα στρατόπεδα και οι οδοιπόροι και oι ναύτες και οι έμποροι, όλοι ομοίως και ακούουν την διδασκαλία και με χαρά την υποδέχονται. Ώστε κανείς να μην εξαιρέσει τον εαυτό του από τον κατάλογο των νηστευτών, σ'αυτόν συμπεριλαμβάνονται όλα τα γένη και κάθε ηλικία και όλες οι διαφορές των αξιωμάτων. Άγγελοι είναι που απογράφουν σε κάθε εκκλησία τους νηστευτές. Πρόσεχε μη στερηθείς για την μικρή ηδονή των φαγητών την απογραφή του αγγέλου, υπόδικο δε κάνεις τον εαυτό σου στο στρατολόγο, για δίκη επί λιποταξία. Μικρότερος είναι ο κίνδυνος κάποιου που πέταξε την ασπίδα στην μάχη να τιμωρηθεί παρά να φανεί ότι απορρίπτει το μεγάλο όπλο της νηστείας. Είσαι πλούσιος; Μην βρίζεις τη νηστεία, απαξιώνοντας να την κάνεις ομοτράπεζο· μήτε να την αποπέμψεις από το σπίτι σου ατιμασμένη από την ηδονή, για να μην σε καταγγείλη κάποτε στο νομοθέτη των νηστειών και σου επιφέρει πολλαπλάσια την στέρηση από καταδίκη, η σωματική αρρώστια, ή κάποια άλλη δυσχερή περίσταση. O φτωχός να μην ειρωνεύεται τη νηστεία, διότι από πολύ παλαιά την έχει συγκάτοικο και ομοτράπεζο. Στις γυναίκες δε όπως η αναπνοή, έτσι και η νηστεία είναι οικεία και φυσιολογική. Τα παιδιά, όπως τα θαλερά από τα φυτά, με το νερό της νηστείας ας ποτίζονται. Στους μεγαλύτερους ελαφρώνει τον κόπο η παλαιά οικείωση με αυτή· διότι οι κόποι που έχουν εμπεδωθεί κατόπιν μακράς συνηθείας, δεν προκαλούν τόσον πόνο στους γυμνασμένους. Στους οδοιπόρους η νηστεία είναι καλός συνταξιδιώτης. Διότι όπως ακριβώς η τρυφή τους αναγκάζει να σηκώνουν βάρη, κουβαλώντας μαζί τους τις απολαύσεις, έτσι η νηστεία τους κάνει ελαφρούς και ευκίνητους. Έπειτα, όταν αναγγελθεί εκστρατεία έξω από τα όρια της χώρας, τα αναγκαία, όχι εκείνα που είναι για τέρψη, προμηθεύονται οι στρατιώτες· εμείς δε που εξερχόμαστε στον πόλεμο κατά των αοράτων εχθρών και μετά τη νίκη αυτών τρέχουμε προς την ουράνιο πατρίδα, δεν θα αρμόζει πολυ περισσότερο, σαν να τρεφόμαστε σε στρατόπεδο, να αρκούμαστε σ' αυτά τα αναγκαία;

Να αθλείσαι σαν καλός στρατιώτης του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

3. Κακοπάθησε σαν καλός στρατιώτης και άθλησε νόμιμα, για να στεφανωθείς, γνωρίζοντας εκείνο, ότι κάθε αγωνιζόμενος, πάντοτε εγκρατεύεται (Β' Τιμοθ. 2, 3-5· Α' Κορινθ. 9, 25). Αυτό που ήλθε στο νου μου τώρα που μιλώ, αξίζει να μην το παραβλέψουμε· ότι δηλαδή στους κοσμικούς μας στρατιώτες ανάλογα με τους κόπους αυξάνεται το συσσίτιο, στους πνευματικούς δε οπλίτες, αυτός που έχει την λιγότερη τροφή έχει το μεγαλύτερο αξίωμα. Διότι όπως η περικεφαλαία μας διαφέρει κατά την φύση προς την φθαρτή, διότι η ύλη αυτής είναι ο χαλκός, η δε άλλη έχει συσταθεί από την ελπίδα της σωτηρίας (Α' Θεσσ. 5, 8)· και η ασπίδα σ'εκείνους μεν έχει κατασκευασθεί από ξύλο και δέρμα, σε μας δε είναι το δόρυ της πίστεως, και εμείς μεν έχουμε περιφραχθεί με τον θώρακα της δικαιοσύνης, εκείνοι δε περιτυλίγουν κάποιον αλυσιδωτό χιτώνα, και για μας μεν μάχαιρα προς την άμυνα είναι αυτή του αγίου Πνεύματος (Εφεσ. 6, 16-17), οι δε προβάλλουν την σιδερένια, έτσι είναι φανερό ότι οι ίδιες τροφές δεν δυναμώνουν και τους δύο· αλλ' εμάς μεν τα δόγματα της ευσεβείας μας δυναμώνουν, σ'εκείνους δε το γέμισμα της κοιλιάς είναι αναγκαίο. Επειδή λοιπόν ο χρόνος που γυρίζει μας έφερε τις πολυπόθητες αυτές ημέρες, σαν παλαιές τροφούς, χαρούμενoι ας τις υποδεχθούμε· με αυτές η Εκκλησία μας ανέθρεψε στην ευσέβεια. Προκειμένου λοιπόν να νηστεύσεις μη σκυθρωπάσεις φαρισαϊκώς, αλλ' ευαγγελικώς λάμπρυνε τον εαυτό σου (Ματθ. 6, 16- 17)· δηλαδή να μην πενθείς για την στέρηση της κοιλιάς, αλλά να χαίρεσαι ολόψυχα τις πνευματικές απολαύσεις. Διότι γνωρίζεις ότι «η σάρκα επιθυμεί εναντίον του πνεύματος, το δε πνεύμα εναντίον της σάρκας» (Γαλ. 5, 17). Επειδή λοιπόν αυτά αντιτίθενται μεταξύ τους, ας μειώσουμε την αδυναμία της σάρκας, ας αυξήσουμε δε την δύναμη των ψυχών, ώστε με τη νηστεία αφού λάβουμε τα νικητήρια κατά των παθών, να φορέσουμε και τα στεφάνια της εγκράτειας.

Η νηστεία χωρίς οινοποσία, χωρίς μέθη. Γι'αυτό στις ημέρες της νηστείας δεν επιτρέπεται η κατάλυση «oίνoυ και ελαίου». Διότι η νηστεία με κρασί, είναι νηστεία κίβδηλος. Τι είναι η μέθη.

4. Εμπρός, κάμε λοιπόν τον εαυτό σου άξιο για την τόσο σεμνή νηστεία· μη διαφθείρεις με την σημερινή μέθη την αυριανή εγκράτεια. Κακός ο συλλογισμός, πονηρή η σκέψη· επειδή μας έχει προαγγελθεί, πέντε ημερών νηστεία, σήμερα ας βυθιστούμε στη μέθη. Κανείς, ενώ πρόκειται να νυμφευθεί γυναίκα σεμνή σύμφωνα με τους νόμους του γάμου, δεν βάζει στο σπίτι του προηγουμένως παλλακίδες και πόρνες. Διότι η νόμιμος σύζυγος δεν ανέχεται την συνοίκηση με τις διεφθαρμένες. Μη λοιπόν και συ, ενώ αναμένεται νηστεία, οδηγείς πρώτα την μέθη, την δημόσια πόρνη, την μητέρα της αναισχυντίας, την φίλη του γέλωτα, την μανιακή, την εύκολη σε κάθε ιδέα ασχημοσύνης. Δεν θα μπει η νηστεία και η προσευχή σε ψυχή που λερώθηκε από την μέθη. Τον νηστευτή μέσα στις ιερές αυλές προσδέχεται ο Κύριος, τον μέθυσο σαν ακάθαρτο και ανίερο δεν τον δέχεται. Διότι εάν έλθεις αύριο μυρίζοντας κρασί και μάλιστα χωνεμένο, πώς θα υπολογίσω την κραιπάλη σου ως νηστεία; Ότι δηλαδή πρόσφατα δεν κατανάλωσες πολύ κρασί, τούτο να μην το λογαριάζεις, αλλά ότι δεν είσαι καθαρός από κρασί. Πού να σε κατατάξω; Στους μέθυσους ή στους νηστευτές; H περασμένη μέθη σύρει προς τον εαυτό της· η παρούσα στέρηση επιβεβαιώνει τη νηστεία. Υποκείμενος είσαι στη μέθη, όπως ακριβώς ο δούλος, και δικαίως δεν θα σου απομακρυνθεί, διότι με το να παραμείνει η μυρωδιά του οίνου (στο στόμα) όπως ακριβώς στο αγγείο, παρέχει σαφείς αποδείξεις της δουλείας. Ευθύς αμέσως η πρώτη ημέρα των νηστειών θα σου είναι άκυρη, διότι μέσα σου μένουν τα υπόλοιπα της μέθης. Αυτών δε που η αρχή είναι άκυρη, και το όλο είναι φανερό ότι είναι απόβλητο. «Οι μέθυσοι δεν θα κληρονομήσουν την βασιλεία του Θεού» (Α' Κορινθ. 6, 10). Εάν έρχεσαι μεθυσμένος στη νηστεία, ποιο είναι το όφελός σου; Διότι εάν σε αποκλείει η μέθη από την βασιλεία, πού σου είναι λοιπόν χρήσιμη η νηστεία; Δεν βλέπεις ότι και οι πιο έμπειροι πουλαροδαμαστές, ενώ περιμένουν τους αγώνες, με την δίαιτα προετοιμάζουν τα άλογα που θ' αγωνιστούν; Συ δε εξεπίτηδες καταπιέζεις τον εαυτό σου με τον χορτασμό· τόσο πολύ ξεπερνάς και τα άλογα στην γαστριμαργία. Η κοιλιά όμως βαρυφορτωμένη όχι μόνον για τον δρόμο, αλλά ούτε και για τον ύπνο είναι κατάλληλη· διότι καταπιεζόμενη, από το βάρος, δεν μπορεί να ηρεμήσει, αλλ' αναγκάζεται πολλές φορές να γυρίζει πότε από την μία και πότε από την άλλη πλευρά

Τα ευεργετικά αποτελέσματα της νηστείας.

5. Η νηστεία προφυλάσσει τα νήπια, σωφρονίζει το νέο, κάνει σεβαστό τον γέροντα, διότι τα γεράματα είναι πιο σεβαστά όταν στολίζονται με τη νηστεία. Για τις γυναίκες στολίδι ταιριαστό, χαλινάρι των ακμαίων, φυλακτήριο της συζυγικής ζωής, τροφός της παρθενίας. Τέτοιες μεν είναι οι φροντίδες αυτής για κάθε σπίτι. Πώς δε πολιτεύεται στη δημόσια ζωή μας; Με μιας όλη την πόλη και όλο τον λαό βάζει σε τάξη, κοιμίζει την κραυγή, εξορίζει την μάχη, κατασιγάζει την ύβρη. Ποιού διδασκάλου η παρουσία αποκαθιστά έτσι δια μιας τον θόρυβο των παιδιών, όπως η νηστεία σταματά την ταραχή της πόλεως όταν εμφανισθεί; Ποιος κωμωδοποιός στη νηστεία επροχώρησε; Ποιος ακόλαστος χορός προήλθε από τη νηστεία; Τρυφερά γέλια και πορνικά, τραγούδια και έξαλλοι χοροί αμέσως από την πόλη απομακρύνονται, σαν να έχουν φυγαδευθεί από κάποιο αυστηρό δικαστή, τη νηστεία.

Η νηστεία είναι η βάση της ειρήνης του κόσμου.

Εάν δε όλοι αυτήν εδέχοντο ως σύμβουλο για αυτά, που πρέπει να πράττουμε, τίποτε δεν θα εμπόδιζε να είναι άκρα ειρήνη σε ολόκληρη την οικουμένη· ούτε τα έθνη θα επαναστατούσαν μεταξύ τους, ούτε τα στρατεύματα θα έρχονταν σε σύρραξη. Δεν θα κατασκευάζονταν όπλα, εάν επικρατούσε η νηστεία, δεν θα εγίνονταν δικαστήρια, ούτε θα εφυλακίζονταν μερικοί, ούτε γενικώς θα φιλοξενούσαν oι ερημιές κακοποιούς, ή οι πόλεις τους συκοφάντες, ή η θάλασσα τους πειρατές. Εάν όλοι ήταν μαθητές της νηστείας, δεν θα είχε ακουσθεί καθόλου, κατά τον λόγο του Ιώβ (Ιώβ 3, 18), φωνή εισπράκτορα των φόρων, ούτε θα ήταν τόσον πολυστένακτη η ζωή μας και γεμάτη από κατήφεια, εάν η νηστεία κυριαρχούσε στη ζωή μας. Διότι είναι φανερό ότι θα εδίδασκε σε όλους όχι μόνον την εγκράτεια από τα φαγητά, αλλά και της φιλαργυρίας και πλεονεξίας και κάθε κακίας την ολοκληρωτική αποστροφή και αποξένωση. Εάν αυτά είχαν αποβληθεί, τίποτε δεν θα εμπόδιζε με βαθειά ειρήνη και αταραξία ψυχών την ζωή μας να περάσουμε.

6. Τώρα όμως oι μεν απορρίπτοντες τη νηστεία, την τρυφή δε ως ευτυχία της ζωής επιδιώκοντες, και την μεγάλη εκείνη αφθονία των κακών έφεραν και τα σώματά τους επί πλέον διαφθείρουν. Παρατήρησε, παρακαλώ, την διαφορά των προσώπων, και αυτών που θα σου φανούν κατά το βράδυ και των αυριανών. Σήμερα πρησμένα, κατακόκκινα, υγρά από λεπτό ιδρώτα, μάτια ολόϋγρα, αυθάδη, στερημένα την ακρίβεια της οράσεως από την εσωτερική συσκότιση, αύριο δε ντροπαλά, σεμνά, με φυσικό χρώμα, γεμάτα περίσκεψη και με κάθε ακρίβεια αισθήσεως, αφού καμμιά εσωτερική αιτία δεν επισκοτίζει τις φυσικές ενέργειες.

Τι είναι η νηστεία.

Η νηστεία, είναι η ομοίωση των Αγγέλων, η συγκάτοικος των δικαίων, η εγκράτεια της ζωής. Αυτή τον Μωϋσή έκαμε νομοθέτη· ο Σαμουήλ είναι καρπός της νηστείας. Αφού ενήστευσε η Άννα προσευχήθηκε στον Θεό· «Κύριε, Κύριε, Θεέ των Δυνάμεων, εάν πράγματι εισακούσεις την δούλη σου και μου δώσεις τέκνο αρσενικό, θα σου το αφιερώσω ενώπιόν σου» (Α' Βασιλ. 1, 11). «Δεν θα πιει oίνο και σίκερα έως την ημέρα του θανάτου» (Κριτ.13, 14). Αυτή ανέθρεψε τον μεγάλο Σαμψών, και έως τότε που εσυντρόφευε τον άνδρα, κατά χιλιάδες εφονεύονταν οι εχθροί, και κατακρημνίζονταν οι πύλες των πόλεων, και τα λιοντάρια δεν άντεχαν την δύναμη των χεριών του (Κριτ.14, 6· 15, 16· 16, 3).

Η άρνηση της νηστείας, διάλυση του ανθρώπου.

Όταν δε τον κατέλαβε η πορνεία και η μέθη, αιχμαλωτίσθηκε από τους εχθρούς του, και αφού τον τύφλωσαν έγινε παιχνίδι στους δούλους των αλλοφύλων. Αφού ενήστευσε ο Ηλίας εσταμάτησε τον ουρανό επί τρία χρόνια και έξι μήνες για να μη βρέξει (Γ' Βασιλ.17, 1). Επειδή δηλαδή είδε ότι από τον χορτασμό πολλαπλασιάζεται η ύβρη, αναγκαστικά έφερε σ'αυτούς την ακούσια νηστεία της πείνας. Με αυτήν σταμάτησε την αμαρτία τους που ξεχυνόταν ήδη χωρίς μέτρο, και σαν με κάποιο καυτερό σίδερο ή με μαχαίρι, διέκοψε με τη νηστεία την επί πλέον πρόοδο του κακού.

7. Δεχθείτε αυτήν, οι φτωχοί, την συγκάτοικό σας και ομοτράπεζο. Οι δούλοι, την ανάπαυση από τους συνεχείς καμάτους της υπηρεσίας. Οι πλούσιοι, αυτήν που σας γιατρεύει από την βλάβη του χορτασμού και με την μεταβολή κάνει πιο τερπνά αυτά που από την συνήθεια περιφρονούνται. Οι άρρωστοι, την μητέρα της υγείας. Οι υγιείς, το φυλακτήριο της υγείας. Ρώτησε τους ιατρούς και θα σου απαντήσουν, ότι το περισσότερο σφαλερό από όλα είναι η άκρα παχυσαρκία. Για τούτο οι πιο έμπειροι με τη νηστεία αφαιρούν το πλεονάζον πάχος, ώστε να μην συντριβεί η δύναμη με το βάρος της παχυσαρκίας. Διότι εξεπίτηδες αφού με την στέρηση εξαφανίσουν την αμετρία του πάχους, προετοιμάζουν στην θρεπτική δύναμη κάποια άνεση και ανατροφή και αρχή για δεύτερη αύξηση. Έτσι σε κάθε έργο και σε κάθε σωματική ιδιοσυγκρασία βρίσκεται η ωφέλεια της νηστείας και σε όλα ομοίως αρμόζει, στα σπίτια, στις αγορές, στις νύκτες, στις ημέρες, στις πόλεις, στις ερημιές. Αυτήν λοιπόν που με τόσα μέσα χαρίζει σε μας το καλό, ας υποδεχθούμε με χαρά, κατά τον λόγο του Κυρίου, χωρίς να είμαστε κατηφείς, όπως οι υποκριτές, αλλά το χαρωπό της ψυχής χωρίς προσποίηση να δείχνουμε (Ματθ.6, 16-17). Και δεν νομίζω ότι χρειάζεται τόσον αγώνα η προτροπή για τη νηστεία, όσον το να μην περιπέσει σήμερα κάποιος στα κακά της μέθης. Διότι τη μεν νηστεία και για την συνήθεια και για την μεταξύ μας ντροπή, oι πολλοί την αποδέχονται. Φοβούμαι δε τη μέθη, που, σαν πατρική κληρονομιά, οι φίλοι του οίνου την διασώζουν.

Οχι νηστεία με την μέθη.

Όπως δηλαδή αυτοί που κάνουν μακρινά ταξίδια, έτσι και μερικοί ανόητοι σήμερα πίνουν οίνο σε αντάλλαγμα των πέντε ημερών της νηστείας· ποιος είναι τόσον ανόητος, ώστε προτού αρχίσει να πίνει, να κάνει τις τρέλλες των μεθυσμένων; Δεν γνωρίζεις ότι η κοιλιά δεν κάνει αποταμίευση; Η κοιλιά είναι ο πιο άπιστος μεσίτης. Είναι ταμείο αφύλακτο, διότι, όταν μπαίνουν πολλά, τη μεν βλάβη διατηρεί, τα φαγητά όμως δεν διαφυλλάττει· πρόσεχε μη τυχόν και σε σένα, αύριο που θα έλθεις από την μέθη λεχθούν αυτά που τώρα αναγνώσθηκαν. «Δεν διάλεξα αυτή τη νηστεία, λέγει ο Κύριος» (Ησ. 58, 5). Γιατί αναμιγνύεις τα άμικτα; Ποια ή σχέση της νηστείας προς την μέθη; Ποια είναι η σχέση της μέθης προς την εγκράτεια; «Ποια η συμφωνία μεταξύ του ναού του Θεού και των ειδώλων;» (Β' Κορινθ. 6, 16). Διότι ναός του Θεού μεν είναι αυτοί στους οποίους κατοικεί το Πνεύμα του Θεού· ναός δε ειδώλων, είναι αυτοί που υποδέχονται με την μέθη το πλήθος της ακολασίας. Η σημερινή ημέρα είναι τα πρόθυρα των νηστειών. Αυτός δε που έχει βεβηλωθεί στα πρόθυρα βεβαίως δεν είναι άξιος να εισέλθει στα άγια. Κανείς δούλος θέλοντας να εξευμενίσει τον κύριό του, δεν μεταχειρίζεται τον εχθρό του σαν προστάτη και μεσίτη.

Το μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως στην Αρχαία Εκκλησία.

Η μέθη ειναι έχθρα στο Θεό· η νηστεία δε, αρχή της μετανοίας. Εάν λοιπόν θέλεις με την εξομολόγηση να γυρίσεις στο Θεό, να αποφεύγεις την μέθη, για να μην σου κάμει δυσκολότερη την αποξένωση. Δεν αρκεί βεβαίως μόνον η αποχή από τις τροφές, για την επαινετή νηστεία, αλλ'ας νηστεύσουμε νηστεία δεκτή, ευάρεστη στο Θεό. Αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από το κακό, η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από το θυμό, ο χωρισμός από τις επιθυμίες, την καταλαλιά, το ψεύδος, την ψευδορκία. H στέρηση από αυτά είναι αληθινή νηστεία. Μέσα σ' αυτά λοιπόν η νηστεία είναι αγαθό.

Η πνευματική νηστεία είναι η έλλειψη του ορθοδόξου λόγου που κάνει την ψυχή ατροφική και παγερή.
8. Ας εντρυφήσουμε εν Κυρίω, στην μελέτη των λόγων του Πνεύματος και στην αποδοχή των σωτηρίων νόμων και σε όλα τα διορθωτικά διδάγματα των ψυχών μας. Ας φυλαχθούμε λοιπόν από την πνευματική νηστεία περί της οποίας και ο προφήτης απεύχεται, λέγοντας· «Δεν θα θανατώσει ο Κύριος με την πείνα τις ψυχές των δικαίων» (Παροιμ.10, 3). Kαι το· «δεν είδα δίκαιο εγκαταλειμμένο, ούτε τους απογόνους του να ζητιανεύουν ψωμί» (Ψαλμ. 36, 25). Διότι ασφαλώς δεν ήθελε να πει για τους αισθητούς άρτους αυτός που γνώριζε ότι τα παιδιά του πατριάρχη Ιακώβ για τους άρτους κατέβηκαν στην Αίγυπτο, αλλά λέγει περί της πνευματικής τροφής, κατά την οποία ο εσωτερικός άνθρωπος γίνεται τέλειος. Ας μην έλθει και σε μας η νηστεία που απείλησε στους Ιουδαίους ο Θεός. «Διότι ιδού έρχονται ημέρες, λέγει ο Κύριος, και θα επιφέρω σ'αυτή την γη πείνα, όχι πείνα από άρτο, ούτε δίψα από νερό, αλλά πείνα από του να ακούσουν τον λόγο του Κυρίου» (Αμώς 8, 11). Για τούτο την έφερε o δίκαιος κριτής, επειδή έβλεπε το νου τους να λιμοκτονεί στην ατροφία των δογμάτων της αληθείας, τον δε εξωτερικό τους άνθρωπο να υπερπαχαίνει και να γίνεται όλος σάρκες. Όλες λοιπόν τις επόμενες ημέρες θα σας προσφέρει γεύμα το Πνεύμα το άγιον και με πρωϊνές και εσπερινές τέρψεις. Κανείς ας μή λείψει με την θέλησή του από την πνευματική ευωχία. Όλοι ας κοινωνήσουμε από το νηφάλιο ποτήριο που η σοφία, αφού ανέμιξε, μας προσέφερε εξίσου, για να αντλήσει ο καθένας όσον μπορεί. «Διότι ανέμιξε τον οίνο της, και έσφαξε τα θύματά της» (Παρ. 9, 2). Δηλαδή την τροφή των τελείων, «αυτών που έχουν γυμνασμένα τα αισθητήρια λόγω της συνηθείας προς διάκριση του καλού και του κακού» (Εβρ. 5, 14). Με αυτά πλούσια αφού χορτάσουμε, είθε να βρεθούμε άξιοι της ευφροσύνης, και στον νυμφώνα μαζί με τον Ιησού Χριστό, τον Κύριό μας, στον οποίον ανήκει η δόξα και το κράτος στους αιώνες. Αμήν.

Η ΑΠΟΚΡΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΑ



ΚΥΡΙΑΚΗ <<ΤΗΣ ΑΠΟ-ΚΡΕΩ >>

Ονομάζεται Κυριακή της Απόκρεω γιατί στη διάρκεια της εβδομάδας που ακολουθεί αρχίζει μιά περιορισμένη νηστεία* -<<αποχή κρέατος>>- όπως παραγγέλουν τα λειτουργικά βιβλία.
Η Εκκλησία αρχίζει να μας <<προσαρμόζει>> στη μεγάλη προσπάθεια που θα απαιτήσει από εμάς επτά μέρες αργότερα. Σταδιακά μας βάζει στο μεγάλο αγώνα, γιατί γνωρίζει την ευπάθειά μας και προβλέπει τη πνευματική μας αδυναμία.
Ευαγγελικό ανάγνωσμα της μέρας είναι η παραβολή του Χριστού για την Τελευταία Κρίση (Ματθ. 25, 31-46).

Οταν ο Χριστός θα έρθει να μας κρίνει ποιό θα είναι το κριτήριό Του; Η παραβολή μας δίνει την απάντηση: η αγάπη. Όχι ένα απλό ανθρωπιστικό ενδιαφέρον, αλλά η συγκεκριμένη και προσωπική αγάπη για τον άνθρωπο, για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο με το οποίο ο Θεός με φέρνει σε επαφή στη ζωή μου.

Η χριστιανική αγάπη είναι η <<δυνατή αδυνατότητα>> να βλέπω το Χριστό στο πρόσωπο κάθε ανθρώπου, οποιοσδήποτε κι αν είναι αυτός, και τον οποίο ο Θεός, μέσα στο αιώνιο και μυστηριώδες σχέδιό Του, έχει αποφασίσει να φέρει στη ζωή μου έστω και για λίγες στιγμές. Να τόν φέρει κοντά μου όχι σαν μια ευκαιρία για <<καλή πράξη>> ή για εξάσκηση της φιλανθρωπίας μου, αλλά σαν αρχή μιας αδιάκοπης συντροφιάς μέσα στον ίδιο το Θεό.

Η αγάπη ξεπερνάει στον <<άλλο>> την εξωτερική του εμφάνιση, την κοινωνική του θέση, την εθνική του καταγωγή, την διανοητική του ικανότητα και φθάνει στην ψυχή του, το αληθινό κομμάτι του Θεού μέσα του. Είναι η υπέροχη ανακάλυψη του <<προσώπου>> στον <<άνθρωπο>>, η ανακαλυψη του συγκεκριμένου και μοναδικού προσώπου μέσα στο σύνολο γενικά.

Η πραγματική αποστολή της Εκκλησίας είναι να υπενθυμίζει στον άνθρωπο την προσωπική του αγάπη. Όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη απ' αυτή τη προσωπική αγάπη, να τους αναγνωρίζεται η μοναδικότητα της ψυχής τους στην οποία αντανακλάται όλη η ομορφιά της δημιουργίας μ' ένα ξεχωριστό τρόπο. Ξέρουμε ότι οι άνθρωποι βρίσκονται στη <<φυλακή>>, είναι <<πεινώντες και διψώντες>> ακριβώς γιατί τους λείπει αυτή η προσωπική αγάπη. Τέλος ξέρουμε ότι είτε αγαπήσαμε είτε αρνηθήκαμε την αγάπη, πρόκειται να κριθούμε, γιατί <<εφ' όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε>> (Ματθ. 25,40)

Απο τη Μονή Πετράκη

Η μεγάλη νηστεία είναι η εξάσκηση μας ξεκινώντας απο τα εύκολα δηλαδή απο τα ελεγχόμενα -τι τρώμε- και περνώντας στα πιο δύσκολα: στην άσκηση -πως νοιώθουμε, πως σκεπτόμαστε, δράμε και αντιδράμε-στο πως επικοινωνούμε-σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας και το κόσμο.



Υπάρχουν δυο ειδών ασκητές της αρετής οι αναχωρητές- μοναχοί- και εμείς οι καθημερινοί άνθρωποι- κοσμικοί-.
Όλοι μας όμως ασκούμαστε στην αρετή είτε το έχουμε συνειδητοποιήσει είτε όχι.Το θέμα είναι πως και πόσο αποτελεσματικά.
Δυστυχώς στον αγώνα μας αυτό αφοπλιζόμαστε και ξεστρατίζουμε αποπροσανατολισμένοι και αφοπλισμένοι.

Τα πρώτα όπλα των ασκητών είναι η νηστεία και η προσευχή με αυτά έρχεται και η θεία χάρη, η διάκριση και όλες οι άλλες αρετές.

Η νηστεία έχει φύγει απο τη ζωή μας την έχει διώξει η δίαιτα, η προσευχή επίσης, μήπως γιαυτό σπανίζει η θεία χάρη και η ενθουσιώδης και ουσιαστική χαρά που δίνει;

Μήπως να γυρίσουμε και λίγο πίσω τους δείκτες των ρολογιών μας και να μπούμε στο πνεύμα της πίστης και της εκκλησίας των αγνών ανθρώπων του θεού αφήνοντας καταμέρος τους μικρούς πειρασμούς και τους μεγάλους φαρισαίους που μας απομακρύνουν απο την πηγή της χαράς και της ζωής;

Τρίτη 2 Φεβρουαρίου 2010

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΘΟΛΩΤΗ ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΤΟΥ ΒΛΥΧΟΥ



Οι θολωτές είναι καλύβια πέτρινα που έχουν κυκλικό σχήμα και πολλές φορές ημισφαιρικό- καλυμένο με χώμα-που προφυλάσσουν τα υπάρχοντα των αγροτών εργαλεία και καρπό,καθώς και τους ίδιους όταν ξεσπάσει καταιγίδα.
Στη Λευκάδα έχει πάρα πολλούς στα ορεινά χωριά ιδιαίτερα στον κάμπο της Εγκλουβής.
Αλλά όπως φαίνεται ήταν μια λύση ανάγκης και για τούτο συναντιώνται σε όλη τη Λευκάδα που το χειμώνα ξεχνάει να σταματήσει τη βροχή.

Τετάρτη 13 Ιανουαρίου 2010

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΜΑΣ

ΟΛΟΕΝΑ ΚΑΙ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΒΛΕΠΩ ΚΑΙ ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΑΡΘΡΑ ΟΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ ΠΟΥ ΞΕΧΝΙΕΤΑΙ ΚΑΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΟΦΙΑ ΑΙΩΝΩΝ ΣΥΣΣΩΡΕΥΜΕΝΗ ΜΕ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ ΚΟΠΟ



Η ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΠΟΧΗ

Έχοντας διαβάσει και εφαρμόσει κάποιες αρχές για τη βιοδυναμική καλλιέργεια πριν καιρό, μου δημιουργήθηκε η εξής απορία, πως ο αυστριακός φιλόσοφος Rudolph Steiner δημιούργησε την εν λόγο κίνηση. Πως ένας φιλόσοφος ασχολήθηκε με την γεωργία και από πού άντλησε τις γνώσεις του;

Εδώ να κάνω μια παρένθεση για όσους δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι βιοδυναμική καλλιέργεια.
Η βιοδυναμική καλλιέργεια είναι ανώτερη από τη βιολογική, καθώς ο τρόπος και οι μέθοδοι διαχείρισης είναι ειδικευμένες εργασίες που γίνονται σε συντονισμό με την φύση τον άνθρωπο και τους πλανήτες που την επηρεάζουν.
Τα δε προϊόντα της βιοδυναμικής καλλιέργειας έρχονται με πιστοποίηση Demeter.

Το κλειδί της απάντησης είναι η λέξη φιλόσοφος και οι πηγές της γνώσης, τα βιβλία των αρχαίων φιλοσόφων……...
Αν νομίζεται ότι οι αρχαίοι συγγραφείς στα κείμενά τους έγραφαν μόνο φιλολογικά κείμενα κάνετε λάθος.
Οι κλασσικοί συγγραφείς έχουν περιγράψει στα κείμενά τους, με πολλές λεπτομέρειες, την καλλιέργεια και την χρήση των φυτών, όπως και διάφορους μεθόδους για τον έλεγχο των ασθενειών των φυτών και των ζιζανίων.
Αναφέρονται πολύ τρόποι για την επεξεργασία των σπόρων, την απολύμανση και τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν για προστασία από τα επιβλαβή έντομα.
Οι Έλληνες είναι οι πρώτοι συγγραφείς που έγραψαν περί φυτών γεωργικά βιβλία και κατόπιν οι Ρωμαίοι.
Από τους πρώτους Έλληνες είναι ο Δημόκριτος 5ο αιώνα π.Χ., ο Ξενοφών και ο Θεόφραστος ένα αιώνα αργότερα.
Από τους Ρωμαίους συγγραφείς που τα βιβλία τους υπάρχουν ακόμα είναι ο Cato (234-149 π.Χ.), ο Varro (116-17 π.Χ.), ο Virgil (70-19 π.Χ.), ο Pliny (23-79 μ.Χ.), ο Columella (1ο αιώνα μ.Χ.), και ο Palladius (4ο αιώνα μ.Χ.).
Υπήρχαν και άλλοι αλλά δυστυχώς τα γραπτά τους δεν έχουν σωθεί, αλλά αναφέρονται από άλλους σύγχρονους συγγραφείς ή στο βιβλίο Γεωπονικά. Αυτό το βιβλίο είναι μια συλλογή από γραπτά με γεωργικές εργασίες που συλλέχτηκαν τον 6ο με 7ο αιώνα μ.Χ. από τον Κασσιανό Βάσσο(Cassianus Bassus). Δεν ξέρουμε πολλά για τους αυθεντικούς συγγραφείς των ενοτήτων του βιβλίου αλλά ότι πολύ έζησαν από τον 2ο π.Χ. έως τον 2ο μ.Χ. αιώνα.

Προστασία από αρρώστιες και έντομα
Αναφορές στο πως εμφανιζόταν να είναι οι ασθένειες των φυτών υπάρχουν στο Ξενοφώντα και στο Θεόφραστο. Τις περιέγραφαν και τις ονόμαζαν ξήρανση, μυκητίαση, σκουριά και σάπισμα.
Γνώριζαν ότι η σκωρίαση στα αμπέλια και στα δημητριακά συνέβαινε πιο συχνά σε περιοχές υγρές και χωρίς ανέμους και ανάφεραν ότι η ομίχλη και η υγρασία ήταν υπεύθυνη για τις μυκητιάσεις στα αμπέλια.
Ενάντια σε αυτό που περιέγραψαν σαν μυκητιάσεις χρησιμοποιούσαν δύο τρόπους
Ο πρώτος ήταν για πρόληψη και αφορούσε την επεξεργασία των σπόρων πριν την σπορά,
ενώ η θεραπεία για την ξήρανση και τις μυκητιάσεις στα δέντρα και στις καλλιέργειες γινόταν με διάφορους καπνούς.
Η επεξεργασία των σπόρων με διάφορα ζωικά, φυτικά και ορυκτά προϊόντα χρησιμοποιούνταν ευρέως και θεωρούνταν χρήσιμα και για την καταπολέμηση των βλαβερών εντόμων και ζώων.
Συνιστούσαν τον εμποτισμό των σπόρων σε λιόζουμο και φυσική σόδα για περισσότερη παραγωγή αλλά και προστασία των σπόρων στο στάδιο του φυτρώματος από τα σκαθάρια.
Ακόμα ανακάτευαν τους σπόρους με στάχτη ή παλαιωμένη κοπριά πριν την σπορά.
Η γενική χρήση του καπνού σαν προφυλακτικό από την μυκητίαση και την καπνιά είναι καταγεγραμμένη σε πολλούς.
Η βασική διαδικασία ήταν να κάψουν υλικά όπως άχυρο, θάμνους, χόρτα, καβούρια, ψάρια, κοπριά, κέρατο βοδιού ή άλλου ζώου σε μία προσήνεμη μεριά ώστε ο καπνός να διασκορπιστεί σε όλο το δεντρόκηπο ή χωράφι. Υπήρχε η αντίληψη ότι τέτοιος καπνός εξαφάνιζε την μυκητίαση και την καπνιά. Ο συγκεκριμένος καπνός από αυτά τα καιγόμενα υλικά είναι πολύ έντονος και δύσοσμος.
Οι κοπανισμένες ρίζες και τα φύλλα από την άγριο αγγουριά εμποτισμένα σε νερό ψεκάζονταν στα κλήματα για τον έλεγχο των μυκητιάσεων και των εντόμων.
Το ίδιο αποτέλεσμα φαίνετε ότι είχε η στάχτη από συκιά ή βελανιδιά όταν εμποτιζόταν σε νερό και ψεκαζόταν στις καλλιέργειες.
Μια άλλη θεραπεία για την καπνιά ήταν το ψέκασμα των φυτών με λιόζουμο.
Ένα μίγμα από στάχτες και σανδαράκη (κόκκινο αρσενικό) sandarach (Tetraclinis articulata) όταν εφαρμοζόταν στα αμπέλια λεγόταν ότι ήταν δραστικό ενάντια στη μυκητώδη αρρώστια της σήψης και του σαπίσματος.
Εκχύλισμα από πικρό λούπινο ή πικραγγουριά χρησιμοποιούταν ευρέως εναντίον διάφορων βλαβερών εντόμων.
Άλλα φυτά που αναφέρονται με εντομοκτόνες ή εντομοαπωθητικές ιδιότητες είναι η αψιθιά, ο νάρθηξ ο απόζων, ο σαμπούκος, το σκόρδο, το ηλιοτρόπιο, ο ελλέβορος, ο κισσός, η σκίλλα, η κασσία, η βαγιά, ο κέδρος, το κίτρο, η συκιά, η βελανιδιά και η ροδιά.
Το λάδι χρησιμοποιούταν για να ψεκάζεται στα κλήματα και στα άλλα φρούτα για να διώχνει τα έντομα μακριά. Για τα ασφαλίσουν από τα έντομα πρόσθεταν μέσα στο λάδι κισσό, κίτρο, λούπινα και άλλα ζωικά ή φυτικά προϊόντα, πριν την εφαρμογή.
Ορυκτή πίσσα ζεσταμένη με λάδι ή λιόζουμο και θειάφι χρησιμοποιούταν σαν κόλλα, στους κορμούς και στα στελέχη των κλημάτων ή των δέντρων έτσι ώστε τα μυρμήγκια οι κάμπιες και τα βλαβερά έντομα να μην μπορούν να σκαρφαλώσουν σε αυτά. Η ίδια διαδικασία γινότανε με κατράμι και κοκκινόχωμα. Το θειάφι όταν αναμειγνυόταν με λάδι ή ρίγανη το χρησιμοποιούσαν εναντίων σκαθαριών και μυρμηγκιών.
Για τις μύγες και άλλα έντομα χρησιμοποιούσαν συχνά δηλητηριασμένα δολώματα.
Οι μύγες σκοτώνονταν με έγχυμα από δάφνη και μαύρο ελλέβορο σε γάλα ή γλυκό κρασί.
Άλλη μια μορφή προστασίας ήταν και η συγκαλιέργεια.
Παρατήρησαν ότι το ραπανάκι μπορούσε να προστατευτεί από τις αράχνες αν σπερνόταν βίκος μαζί του. Το φύτεμα πικρού βίκου μαζί με γογγύλια και αρακά ανάμεσα στα λάχανα, θεωρούταν προστατευτικό ενάντια στην ζημιά από κάμπιες.
Μια μέθοδος προστασίας των νέων δέντρων από τα σκουλήκια ήταν να φυτεύουν σκυλλοκρέμμυδα κάτω από αυτό.
Άλλη μέθοδος προστασίας των νέο φυτεμένων δέντρων ήταν να αλείψουν τις ρίζες τους με χολή βοδιού πριν τα φυτέψουν.
Για προστασία των σπόρων από τα ποντίκια, ο σπόρος πασπαλιζόταν με στάχτες από νυφίτσα ή γάτα, και ψεκαζόταν με χολή βοδιού πριν την σπορά για προστασία από τα ζωύφια.
Μικρά έντομα και ζωύφια κρατιόνταν μακριά με τακτικό ψεκασμό στα φυτά με νερό, στο οποίο είχαν σαπίσει καβούρια.
Οι καπνοί από τον κισσό θεωρούταν ότι έδιωχνε τις νυχτερίδες, ενώ οι καπνοί από ρίγανη, σπόρο μαϊντανού και καλύκανθου, χρησιμοποιούνταν για να διώξουν τα ποντίκια. Για τα φίδια έκαιγαν κέδρο, γάλβανο και κέρατο ελαφιού, ενώ για να διώχνουν τους σκορπιούς έκαιγαν σκορπιούς ή σανδαράκη.

Links:
Ξενοφών- Αναμνήσεις/Οικονομικός/Συμπόσιον
Θεόφραστος- Περί φυτών ιστορία
Cato and Varro-De Re Rustica
Columella-De Re Rustica/De Arboribus
Πλίνιος ο Πρεσβύτερος–Φυσική ιστορία
Βιργίλιος-Γεωργικά
Palladius-On Husbondrie
Κασσιανός Βάσσος-Γεωπονικά

Τα περισσότερα βιβλία υπάρχουν στην βιβλιοθήκη της ιστοσελίδας, άλλα στην Ελληνική και άλλα στην Αγγλική γλώσσα.

ΠΗΓΗ:ΦΤΙΑΧΝΩ ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ
http://www.ftiaxno.gr/

Δευτέρα 4 Ιανουαρίου 2010

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ



'Αγιος Βασίλειος ο Μέγας σε ζωγραφική αναπαράσταση


Η Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου (Subleyras Pierre, 1743, Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη)



Υπάρχουν δύο 'Αγιοι Βασίληδες: ο ασκητής και ο καλοφαγάς και οι δύο είναι καλοκάγαθοι ο ένας όμως -ο καλοφαγάς-είναι μυθικό πρόσωπο, ενώ ο άλλος είναι ιστορικό.

Θα ασχοληθούμε εδώ με το ιστορικό πρόσωπο που τυχαίνει να συνδέεται και με την παράδοση μας και δεν βρίσκει εύκολα χορηγούς coca cola και λοιπούς προωθητές προιόντων.



Ο Βασίλειος Καισαρείας, γνωστότερος ως Μέγας Βασίλειος ( 329 - 379),
υπήρξε Πατέρας της Εκκλησίας,
Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας,
κορυφαίος θεολόγος του 4ου αιώνα και ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, που θεωρούνται προστάτες της παιδείας.

Η ζωή του

Γεννήθηκε στα 330 στη Νεοκαισάρεια του Πόντου.
Ο πατέρας του Βασίλειος ασκούσε το επάγγελμα του καθηγητή ρητορικής στη Νεοκαισάρεια και η μητέρα του Εμμέλεια ήταν απόγονος οικογένειας Ρωμαίων αξιωματούχων (ο πατέρας της είχε πεθάνει ως Χριστιανός μάρτυρας).
Στην οικογένεια εκτός από το Βασίλειο υπήρχαν άλλα οκτώ ή εννέα παιδιά. Μεταξύ αυτών, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο Ναυκράτιος που έγινε ασκητής και θαυματουργός Άγιος, η Μακρίνα (Οσία Μακρίνα) και ο Πέτρος, Επίσκοπος Σεβαστείας, ενώ κάποιο φαίνεται να πέθανε σε βρεφική ηλικία.

Όντας φιλάσθενος από μικρός, ο Βασίλειος μεταφέρθηκε από τη γιαγιά του Μακρίνα στο κτήμα των Αννήσων κοντά στον ποταμό Ίρι, όπου ανατράφηκε από αυτήν μέχρι το θάνατό της και μετέπειτα από την πρωτότοκη αδερφή του Μακρίνα η οποία επηρέασε καθοριστικά τον μικρό Βασίλειο να στραφεί στην Χριστιανική πίστη.

Την εγκύκλια παιδεία έλαβε από τον πατέρα του ενώ μετά την εκδημία του (γύρω στα 345) μετέβη στην Καισάρεια.

Κατόπιν η ανάγκη του για περαιτέρω μόρφωση τον έφερε στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε κοντά στο γνωστό δάσκαλο της εποχής Λιβάνιο και επακόλουθα στην Αθήνα (352).

Στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Γρηγόριο από την Καππαδοκία (τον μετέπειτα Γρηγόριο το Θεολόγο) αναπτύσσοντας μία μεγάλη φιλία, εγγράφηκε στη σχολή του Χριστιανού φιλοσόφου Προαιρεσίου και παρακολούθησε τη διδασκαλία του καθώς και τη διδασκαλία άλλων φιλοσόφων όπως ο Ιμέριος.


Επέστρεψε στην πατρίδα του το καλοκαίρι του 356, εγκαταστάθηκε στην Καισάρεια και, συνεχίζοντας την παράδοση του πατέρα του, έγινε καθηγητής της ρητορικής.

Το 358, επηρεασμένος από το θάνατο του αδερφού του μοναχού Ναυκρατίου, βαπτίζεται Χριστιανός, πιθανόν από τον επίσκοπο Διάνιο, και αποφασίζει να αφιερώσει τον εαυτό του στην ασκητική πολιτεία.
Το φθινόπωρο του ίδιου έτους ξεκινά ένα οδοιπορικό σε γνωστά κέντρα ασκητισμού της Ανατολής, επιθυμώντας την ανεύρεση κατάλληλου τόπου διαμονής. Επέστρεψε το 359 στον Πόντο και για μικρό χρονικό διάστημα διέμεινε στην Αριανζό, κοντά στο φίλο του Γρηγόριο.

Τον Ιανουάριο του 360 φαίνεται να συμμετείχε, ως παρατηρητής εντεταλμένος από τον επίσκοπο Διάνιο, στην αρειανική Σύνοδο, που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη, για την έριδα μεταξύ Ομοουσιανών και Ομοιανών.
Μετά την υπογραφή, από μέρους του Διανίου, του συμβόλου των Ομοιανών, ο Βασίλειος απογοητευμένος αποσύρθηκε στο ησυχαστήριο της αδερφής του εγκαινιάζοντας τη μνημειώδη αλληλογραφία του με το Γρηγόριο.

Το καλοκαίρι του 364 ο Ευσέβιος Καισαρείας τον χειροτόνησε πρεσβύτερο.
Η μεγάλη δραστηριότητα και η μόρφωση του Βασιλείου προκάλεσαν τα ζηλόφθονα αισθήματα του Ευσεβίου γεγονός που οδήγησε τον πρώτο, για ακόμα μία φορά, να επιστρέψει στην πατρίδα του.
Η μεσολάβηση, όμως, του Γρηγορίου επιφέρει εξομάλυνση των σχέσεων και την επιστροφή του Βασιλείου στην Καισάρεια. Μ
ετά το θάνατο του Ευσεβίου, με τη συνδρομή του Ευσεβίου επισκόπου Σαμοσάτων και του Γρηγορίου επισκόπου Ναζιανζού, εκλέγεται διάδοχός του στην επισκοπική έδρα της Καισάρειας και αναλαμβάνει συν τω χρόνω, λόγω του κύρους της προσωπικότητάς του, την εξαρχία της Αρχιεπισκοπής του Πόντου.

Στον εκκλησιαστικό τομέα, ως επίσκοπος πλέον, ο Βασίλειος αντιμετώπισε την προσπάθεια του Αυτοκράτορα Ουάλη να επιβάλει τον Ομοιανισμό (ρεύμα του Αρειανισμού), όντας σε επιστολική επικοινωνία με το Μέγα Αθανάσιο, Πατριάρχη Αλεξανδρείας και τον Πάπα Ρώμης Δάμασο.
Στην περιφέρεια της ποιμαντικής του ευθύνης είχε να αντιμετωπίσει την έντονη παρουσία του αρειανικού στοιχείου και άλλων χριστιανικών, μη ορθόδοξων, ομολογιών.

Σε αυτό τον τομέα έδρασε και ως επίσκοπος, δηλαδή οργανωτικά, αλλά και με την αντιρρητική του γραμματεία. Μέσα από τις επιστολές του φαίνονται οι προσπάθειες που κατέβαλε για την ανάδειξη άξιων κληρικών στο ιερατείο, την καταπολέμηση της σιμωνίας των επισκόπων, την πιστή εφαρμογή των ιερών κανόνων από τους πιστούς καθώς και η ποιμαντική μέριμνα, που επέδειξε έναντι των αποκομμένων και περιθωριοποιημένων μελών της Εκκλησίας.
Η όλη του δραστηριότητα επιφέρει τη βαθμιαία αναγνώρισή του ως κοινού έξαρχου ολόκληρου του ασιατικού θέματος της Αυτοκρατορίας.

Στην οικουμενική Εκκλησία ο Βασίλειος αναλαμβάνει τα πνευματικά ηνία από το Μέγα Αθανάσιο, ο οποίος βαθμιαία αποσύρεται από την ενεργό δράση λόγω γήρατος. Εργάζεται για την επικράτηση των ορθόδοξων χριστιανικών αρχών και υπερασπίζεται το δογματικό προσανατολισμό της Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας.
Προσπαθεί να βρίσκεται σε αλληλενέργεια με τα ορθόδοξα πατριαρχεία και ουσιαστικά υποκαθιστά και αντικαθιστά την αρειανίζουσα ιεραρχία του πολιτικού κέντρου της Αυτοκρατορίας.
Σε αυτή την προσπάθεια συναντά την αδιάφορη ή προκατειλημμένη στάση των άλλων πατριαρχείων, γεγονός, που παρά την απογοήτευση που του επιφέρει δεν τον καταβάλει στη συνέχιση του αγώνα του.

Έργο ζωής και σημαντικό σταθμό στην πορεία του, αποτελεί η ίδρυση και λειτουργία ενός κοινωνικού φιλανθρωπικού συστήματος, του Πτωχοκομείου ή Βασιλειάδας.
Εκεί διοχετεύει όλη την ποιμαντική του ευαισθησία, καθιστώντας την πρότυπο κέντρου περίθαλψης και φροντίδας των ασθενέστερων κοινωνικά ατόμων.

Ουσιαστικά η Βασιλειάδα υπήρξε ένας πρότυπος οίκος για τη φροντίδα των ξένων, την ιατρική περίθαλψη των φτωχών άρρωστων και την επαγγελματική κατάρτιση των ανειδίκευτων. Καθίσταται η μήτρα ομοειδών οργανισμών που δημιουργήθηκαν σε άλλες επισκοπές και στάθηκε η σταθερή υπενθύμιση στους πλουσίους του προνομίου τους να διαθέτουν τον πλούτο τους με έναν αληθινά χριστιανικό τρόπο.

Καταπονημένος από την ευρεία δράση που ανέπτυξε σε πολλούς τομείς της χριστιανικής μαρτυρίας καθώς και την ασκητική ζωή, την οποία ακολουθούσε, ο Βασίλειος πεθαίνει την 1 Ιανουαρίου του 379 σε ηλικία 50 ετών.
Ο θάνατός του βυθίζει στο πένθος όχι μόνο το ποίμνιό του αλλά και όλο το χριστιανικό κόσμο της Ανατολής. Στην κηδεία του συμμετέχουν Ιουδαίοι, πιστοί της εθνικής θρησκείας και ένα πλήθος ανομοιογενούς θρησκευτικής και εθνικής απόχρωσης.
Η παρακαταθήκη του υπήρξε το τεράστιο σε μέγεθος και σημασία θεολογικό – δογματικό του έργο μαζί με τη συμβολή του στη λειτουργική και την πρωτότυπη ανθρωπιστική του δράση.

Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία την 1η Ιανουαρίου ενώ από το 1081 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώμης Ιωάννης Μαυρόπους (ο από Ευχαΐτων) θέσπισε έναν κοινό εορτασμό των Τριών Ιεραρχών, Βασιλείου του Μεγάλου, Ιωάννη Χρυσοστόμου και Γρηγορίου του Θεολόγου, στις 30 Ιανουαρίου ως προστατών των γραμμάτων και της παιδείας.

To Έργο του Μέγα Βασιλείου

Μέγας Βασίλειος είναι ένας από τους σημαντικότερους δογματικούς θεολόγους του Χαλκηδόνιου Χριστιανισμού με σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του Τριαδολογικού δόγματος.

Διακήρυξε την ενότητα της Αγίας Τριάδας ως μιας ουσίας και προχώρησε στον προσδιορισμό του υποστατικού διαχωρισμού των Προσώπων της.

Στο έργο τόνισε επίσης τη σημασία της διάκρισης μεταξύ ουσίας και ενεργειών του Θεού. Μεταξύ του άκτιστου Θεού και του κτιστού κόσμου υπάρχει οντολογικό χάσμα, που αποκλείει την κατ’ ουσία κοινωνία και σχέση μεταξύ τους. Ο Θεός καθίσταται αντιληπτός στον κόσμο διά των ενεργειών του. Το ότι ο κόσμος διατηρείται στο "είναι" οφείλεται στη δημιουργική, συνεκτική και ζωοποιό ενέργεια του Θεού.

Ο Βασίλειος υπήρξε θαυμαστής του μεγάλου αλεξανδρινού φιλοσόφου Ωριγένη αλλά στο ερμηνευτικό του έργο απορρίπτει την αλληγορική μέθοδο και πλησιάζει προς την αντιοχειανή σχολή. Ερμηνεύει χρησιμοποιώντας το κείμενο ως αφορμή έκθεσης των προσωπικών του θέσεων.

Κεφαλαιώδης ήταν και η συμβολή του στην αξιολόγηση της θύραθεν παιδείας μέσα στη χριστιανική Εκκλησία.
Μελετητής ο ίδιος και γνώστης της ελληνικής φιλοσοφίας, τη χρησιμοποιεί ως όργανο επεξεργασίας και διατύπωσης των θεολογικών του αντιλήψεων.


Η φιλοσοφία, κατά το Βασίλειο, πρέπει να μελετάται υπό το νέο χριστιανικό πρίσμα.
Δεν απορρίπτει τη μελέτη των κλασσικών γραμμάτων, αντίθετα προτρέπει στη χρήση τους ως ένδυμα της χριστιανικής θρησκευτικής διδασκαλίας.

Στον τομέα του μοναχισμού ανέλαβε δράση θέτοντάς τον υπό τον έλεγχο της εκκλησιαστικής ηγεσίας και εισήγαγε την ομολογία της αφιέρωσης στο Θεό και της ένταξης στην αδελφότητα, η οποία προέβλεπε αγαμία, υπακοή και ακτημοσύνη.
Επίσης έθεσε την αυθαίρετη πνευματικότητα του μοναχισμού στη σταθερή βάση της Αγίας Γραφής και τοποθέτησε τους μοναχούς στη γραμμή του κοινού βίου και της οργανωμένης δράσης.

Συγγραφικό έργο

Τα έργα του κατατάσσονται σε τέσσερεις κατηγορίες:

* Δογματικά συγγράμματα.

α) "Ανατρεπτικός του Απολογητικού του δυσσεβούς Ευνομίου". Αποτελείται από τρία βιβλία και καταφέρεται ενάντια του αρχηγού των Ανομοίων Ευνομίου.

β) "Προς Αμφιλόχιον, περί του Αγίου Πνεύματος". Επιστολική πραγματεία προς τον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιο σχετικά με το Άγιο Πνεύμα.

* Ασκητικά συγγράμματα.

α) "Τα Ηθικά". Συλλογή 80 ηθικών κανόνων.

β) "Όροι κατά πλάτος". Περιέχει 55 κεφάλαια με θέμα γενικές αρχές του μοναχισμού.

γ) "Όροι κατ’ επιτομήν". Περιέχει 313 κεφάλαια που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των μοναχών.

δ) "Περί πίστεως".

ε) "Περί κρίματος".

στ) "Περί της εν παρθενία αληθούς αφθορίας". Έργο σχετικό με την παρθενική ζωή.

* Ομιλίες.

Ορισμένες από τις ομιλίες του είναι:

α) "Εις την Εξαήμερον". Συλλογή 9 ομιλιών με θέμα τη δημιουργία του κόσμου.

β) "Εις του Ψαλμούς". Συλλογή 18 ομιλιών με αφορμή το περιεχόμενο των Ψαλμών του Δαυίδ.

γ) "Περί του ουκ έστιν αίτιος του κακού ο Θεός".

δ) "Περί πίστεως".

ε) "Κατά Σαβελλιανών, Αρείου και Ανομοίων".

στ) "Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων". Το διασημότερο από τα κείμενα του Βασιλείου, στο οποίο πραγματοποιεί προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ χριστιανικής και κλασσικής παιδείας.

ζ) "Προτρεπτικός εις το άγιον βάπτισμα".

η) "Εις το πρόσεχε σεαυτώ".

θ) "Προς Πλουτούντας".

ι) "Εν λιμώ και αυχμώ".

ια) "Εις την μάρτυρα Ιουλίτταν και περί ευχαριστίας".

Επιστολές.

Σώζονται 365 επιστολές με το όνομα του Μεγάλου Βασιλείου, που καλύπτουν την εικοσαετία από την επιστροφή του στην Καισάρεια από την Αθήνα έως και το θάνατό του.

Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου 2009

ΣΥΝΕΒΗ ΚΙ ΑΥΤΟ!


Η μητέρα του είχε μόνο ένα μάτι…
Ντρεπόταν γι’ αυτήν κι ώρες ώρες την μισούσε.


Η δουλειά της ήταν μαγείρισσα στην φοιτητική λέσχη.
Μαγείρευε για τους φοιτητές και τους καθηγητές για να βγάζει τα έξοδά τους…
Δεν ήθελε να του μιλάει για να μην μαθαίνουν ότι είναι παιδί μιας μητέρας με… ένα μάτι.
Οι φοιτήτριες έφευγαν γρήγορα, όποτε την έβλεπαν να βγαίνει ...
για λίγο από την κουζίνα κι έλεγαν πως δεν άντεχαν το θέαμα και πως τους προκαλούσε μια ανυπόφορη ανατριχίλα…

Μα από μικρόs είχε πρόβλημα με την εικόνα της μητέρας του.

Μια μέρα όταν ακόμη πήγαινε στο δημοτικό, πέρασε η μητέρα του στο διάλειμμα να του πει ένα γεια. Ένοιωσε πολύ στενοχωρημένos.
«Πως μπόρεσε να του το κάνει αυτό»;… αναρωτιόταν…
Την αγνόησε, της έριξε μόνο ένα μισητό βλέμμα κι έτρεμε.
Την επόμενη μέρα ένας από τους συμμαθητές του φώναξε:
«Εεεε, η μητέρα σου έχει μόνο ένα μάτι!..
Ήθελε να πεθάνει.
Ήθελε να εξαφανιστεί.
Όταν γύρισε σπίτι, της είπε: «αν είναι όλοι να γελάνε μαζί μου εξαιτίας σου τότε καλύτερα να πεθάνεις!».
Αυτή δεν του απάντησε…

«Δεν μ’ ένοιαζε τι είπα ή τι αισθάνθηκε, γιατί ήμουν πολύ νευριασμένος», έλεγε αργότερα σ’ ένα φίλο του.
«Ήθελα να φύγω από εκείνο το σπίτι και να μην έχω καμία σχέση μαζί της. Έτσι διάβασα πάρα πολύ σκληρά με σκοπό να φύγω μια μέρα μακριά για σπουδές… και τα κατάφερα, μα ήλθε κι έπιασε αυτή τη δουλειά στη λέσχη για να με βοηθάει… Δεν μπορούσε να πάει κάπου αλλού;…».

Αργότερα παντρεύτηκε.
Αγόρασε ένα δικό του σπίτι.
Έκανε δικά του παιδιά κι ήταν ευχαριστημένος με τη ζωή του, τα παιδιά του, την γυναίκα του και τη δουλειά του!

Μια μέρα μετά από χρόνια απουσίας, όπως ο ίδιος της ζήτησε η μητέρα του πήγε να τον επισκεφτεί.

Δεν είχε δει ποτέ από κοντά τα εγγόνια της.
Μόλις εμφανίστηκε στην πόρτα, τα παιδιά του άρχισαν να γελάνε, θύμωσε επειδή είχε πάει χωρίς να του το ζητήσει και χωρίς να τον προειδοποιήσει.
Τότε της φώναξε: «πως τολμάς να έρχεσαι ξαφνικά στο σπίτι μου και να τρομάζεις τα παιδιά μου; Βγες έξω! Φύγε!».
Η μητέρα του απάντησε γαλήνια:
«Αα, πόσο λυπάμαι, κύριε!
Μάλλον μου έδωσαν λάθος διεύθυνση» κι εξαφανίστηκε, χωρίς να καταλάβουν τα μικρά πως είναι γιαγιά τους…

Πέρασαν χρόνια και μια μέρα βρήκε στο γραμματοκιβώτιο του σπιτιού του μια επιστολή για τη σχολική συγκέντρωση της τάξης του από το δημοτικό σχολείο, που θα γινόταν στην πόλη πού γεννήθηκε…
Είπε ψέματα στη γυναίκα του ότι θα έκανε ένα επαγγελματικό ταξίδι και πήγε.
Όταν τελείωσε η συγκέντρωση των συμμαθητών, πήγε στο σπίτι που μεγάλωσε, μόνο από περιέργεια…
Οι γείτονες, του είπαν ότι η μητέρα του είχε πεθάνει πρόσφατα.
Δεν έβγαλε ούτε ένα δάκρυ.
Του έδωσαν ένα γράμμα που είχε αφήσει γι’ αυτόν:

«Αγαπημένε μου γιέ, σέ σκέφτομαι συνέχεια. Λυπάμαι που ήρθα στο σπίτι σου και φόβισα τα παιδιά σου. Έμαθα ότι έρχεσαι για την σχολική συγκέντρωση κι ένοιωσα πολύ χαρούμενη. Αλλά φοβάμαι ότι μπορεί να μην είμαι σε θέση να σηκωθώ από το κρεβάτι για να έρθω να σε δω. Έγραψα αυτό το γράμμα να στο δώσουν αν δεν με προφτάσεις. Στεναχωριέμαι που σε έφερνα σε δύσκολη θέση και ντρεπόσουν για μένα όσο ήσουν μικρός. Βλέπεις… όταν ήσουν πολύ μικρός, είχες ένα σοβαρό ατύχημα κι έχασες το μάτι σου. Δεν θα μπορούσα να σε βλέπω να μεγαλώνεις με ένα μάτι. Έτσι σου έδωσα το δικό μου. Ήμουν τόσο υπερήφανη που ο γιος μου θα έβλεπε τον κόσμο με τη δική μου βοήθεια, με το δικό μου μάτι… Έχεις πάντα όλη την αγάπη μου».

Η μητέρα σου.

Δευτέρα 21 Δεκεμβρίου 2009

ΤΑ ΑΘΥΡΜΑΤΑ-ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ


Τα παιχνίδια που παίζονται στα καφενεία μου θύμισε η ανάρτηση του κυρίου Κονιδάρη -που σας μεταφέρω ολόκληρη στη συνέχεια-.
Μου θύμισε το πρόβλημα που αντιμετωπίζει εδώ και καιρό ο πατέρας μου εξαιρετικός παίκτης της πρέφας αν και εξαιρετικά κακός δάσκαλος της -ούτε τους κανόνες δεν μου έμαθε ο άτιμος...θεωρώ πως το έκανε επιτηδες αφού σε άλλα θέματα υπήρξε εξαιρετικά μεταδοτικός και υπομονετικός δάσκαλος-
Ο πατέρας μου λοιπόν συνταξιούχος ναυτικός -καπετάνιος στα τάνκερ, αλλά και για πολλά χρόνια καπετάνιος στο φέρυ του Σκορπιού του Ωνάση έχει όπως οι περισσότεροι απόμαχοι το καφενείο στη καρδιά του, αλλά πολύ περισσότερο το χαρτάκι και ειδικά την πρέφα, παιχνίδι δύσκολο και απαιτητικό στο οποίο διαπρέπει απο ότι μου λένε ακόμη και παίχτες απο άλλα μέρη.

Οταν λοιπόν οι κοντόφθαλμοι ιδιοκτήτες του τοπικού καφενείου κατήργησαν για το καλοκαίρι την τράπουλα μήπως ενοχληθούν οι τουρίστες απο τα γεροντάκια που παίζουν τράπουλα -και φωνάζουν απο ότι έλεγαν-, ο πατέρας μου καθώς και όλοι οι άλλοι συμπαίκτες του δεν ξαναπάτησαν το πόδι τους στο καφενείο κι επειδή δεν είχε άλλο καφενείο στο χωρίο άρχισαν να απέχουν γενικώς απο το έξω,το οποίο γίνεται πρόβλημα το χειμώνα, γιατί το καλοκαίρι δεν υπάρχει τέτοιο θέμα.

Προσβεβλημένος λοιπόν ο καπετάν Μήτσος και μάλιστα σε βαθμό που δεν ξαναπάτησε για ένα χρόνο στο καφενείο, το θεώρησε- δικαίως πιστεύω- προδοσία και προσβολή εκ μέρους του μαγαζάτορα και της γυναίκας του, που με τα χρήματα που έπαιρναν απο τους ανθρώπους αυτούς μεγάλωσαν τα παιδιά τους και έζησαν κοντα ένα τέταρτο του αιώνα τώρα κι όχι απο τους λιγοστούς τουρίστες που έρχονται για δυο μήνες το καλοκαίρι.

Το αντιλήφθηκαν γρήγορα και προσπάθησαν να τα μπαλώσουν δίνοντας ξανά τραπουλες στα τραπέζια -πιστεύω περισσότερο γιατι το καλοκαίρι δεν μπορεί να ζήσει το χειμώνα παρά επειδή το μετάνιωσαν- αλλά το γυαλί είχε ραγίσει και ξέρετε το φιλότιμο είναι πολύ ευθραστη υπόθεση και οι παλιότεροι το είχαν περι πολλού και πιστεύω σωστά.

Το αποτέλεσμα η μαγιά έκοψε και τώρα πιά δεν θέλει ο γέροντας να ξαναπάει στο καφενείο τον βρήκανε και κάτι αβαρίες με την καρδιά κι έκοψε και το αποκούμπι του το τσιγάρο και δεν ξεθαλαμώνει απο το σπίτι με το που θα σουρουπώσει.....




Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΗΔΗ

Περιδιαβαίνοντας στα Πολιτικά του Αριστοτέλη, για ανάγκες του Πανεπιστημίου, (ξανα-)έπεσα πάνω στο εξής χωρίο:
"άμα γάρ φύσει τοιούτος [ο "αφρήτωρ,αθέμιστος,ανέστιος"] και πολέμου επιθυμητής, άτε περ άζυξ ων ώσπερ εν πεττοίς" ( Πολιτ. 1253a, 7-9)
Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τη μετάφραση του Κάκτου, "ο άνθρωπος που από τη φύση του είναι τέτοιος [χωρίς συγγενείς, χωρίς νόμους και χωρίς σπίτι] είναι συγχρόνως και πολεμοχαρής, επειδή ακριβώς είναι μοναχικός, όπως λέμε στο παιχνίδι των πεσσών".

Αναρωτήθηκα γιατί ο φιλόσοφος να αναφέρει τους πεσσούς ως μοναχικό παιχνίδι, όταν ξέρουμε ότι παιζόταν με δύο παίκτες;

Πρώτα να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Τα παιχνίδια στην Αρχαία Ελλάδα καλούνταν αθύρματα. Σε αυτά ανήκαν βέβαια όλων των ειδών τα παιχνίδια, όπως π.χ. η αιώρα (κούνια), η πλαταγή (κουδουνίστρα), ο τροχός (τσέρκι) ή η σφαίρα (μπάλα). Ειδικά για τα επιτραπέζια (επί άβακος) παιχνίδια δεν υπήρχε περιορισμός ηλικιακός είτε παίζονταν με κύβους (ζάρια) είτε όχι. Ψαχούλεψα λίγο τη βιβλιοθήκη μου και θυμήθηκα τον Ευριπίδη στο "Ιφιγένεια η εν Αυλίδι" :

"Πρωτεσίλαόν τ' επί θάκοις πεσσών ηδομένους μορφαίσι πολυπλόκοις, Παλαμήδεά θ', ον τέκε παις ο Ποσειδάνος". (Ιφιγένεια ή εν Αυλίδι, στ. 194-199)

Εδώ θα διαφωνήσω λίγο με τη μετάφραση του Κάκτου, που αποδίδει τους πεσσούς ως "ζάρια" και μεταφέρει το "ηδομένους μορφαίσι πολυπλόκοις" ως "χαίρονταν διπλές και ντόρτια" (!!). Θα το μετέφραζα (με κάθε επιφύλαξη, λόγω των ελλειμματικών μου γνώσεων) κάπως έτσι:

[Είδα και] τον Πρωτεσίλαο (σημ: μιλάει ο κορυφαίος του Χορού που υποτίθεται έχει επισκεφτεί τον καταυλισμό των Αχαιών στην Αυλίδα και τους βρίσκει, απόντος ανέμου, να ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο εκτός από πολεμικές προετοιμασίες. Εξαίρεση βέβαια κι εδώ ο οκύπους Αχιλλέας που παραβγαίνει, παρά θιν' αλώς, μ' ένα τέθριππο, και φυσικά το νικά) να παίζει πεσσούς, καθισμένος πάνω σε πάγκους μαζί με τον Παλαμήδη- τον οποίο γέννησε ο γιος του Ποσειδώνα- και να χαίρονται με τις πολύπλοκες διακλαδώσεις [του παιχνιδιού].

Εξάλλου είναι ο Όμηρος αυτός που πρωτοεμφανίζει τον Παλαμήδη ως εφευρέτη του παιχνιδιού των πεσσών, εκδοχή που φαίνεται να υιοθετούν τόσο ο Σοφοκλής όσο κι ο Ευριπίδης. Τι στο καλό ήταν όμως αυτοί οι πεσσοί;

Καταρχήν (ή καταρχάς, που θα 'λεγε κι ο Σαραντάκος) δεν ήταν ένα μόνο πράγμα. Πεσσοί ονομάζονταν διάφορα είδη παιχνιδιών που παίζονταν πάνω σε άβακα, τις περισσότερες φορές με ζάρια. Τα συνηθισμένα εξαρτήματα του παιχνιδιού ήταν πούλια, είτε βότσαλα, είτε κόκαλα, σπανιότερα από γυαλί ή μέταλλο. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι έπαιζαν λοιπόν επιτραπέζια, όπως ας πούμε μια πρόδρομη μορφή του ταβλιού. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως τιμούσαν και τα μη τυχερά παίγνια, όπως ήταν μια εκδοχή της σημερινής ντάμας αλλά, κατά τα φαινόμενα, και μια βερσιόν του σημερινού σκακιού.

Αυτό φαίνεται καθαρά στο πλήθος των ερυθρόμορφων και μελανόμορφων αγγείων που αναπαριστούν δύο αντιπάλους, άνδρες πάντα και συνήθως οπλισμένους, να κάθονται αντίκρυ και να έχουν στη μέση μια "σκακιέρα". Σε άλλα αγγεία αυτό που μετακινούν δεν προβάλλεται, άρα εικάζουμε ότι θα έχει την πεπλατυσμένη μορφή που έχουν τα πούλια σήμερα. Αλλού όμως προεξέχουν εμφανώς κάποιες φιγούρες, σφηνοειδείς ή σφαιρικές, ήτοι πιο κοντά στα πιόνια του σημερινού σκακιού.

Ασφαλώς δεν ισχυρίζομαι ότι οι παππούδες μας έπαιζαν σκάκι, τουλάχιστον όχι με τη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα. Αυτό δεν εισήχθη στην Ευρώπη παρά τον 8ο-9ο αιώνα από τους Άραβες στην Ιβηρία και παγιώθηκε μετά τις σταυροφορίες, κυρίως στις βασιλικές αυλές. Σίγουρα όμως οι πεσσοί (χωρίς ζάρια) ήταν ένα παιχνίδι με πολυπλοκότητα κινήσεων, όπως μας μεταφέρει ο Ευριπίδης, αλλά και ο Σοφοκλής στον " Παλαμήδη" του.

Οι ρίζες του παιχνιδιού δεν είναι δύσκολο να προσδιοριστούν, εφόσον γνωρίζουμε ότι η Μεσοποταμία ή/και η περιοχή μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας αποτέλεσαν τις γενέτειρες του πρώιμου σκακιού. Μολονότι ο Ηρόδοτος (Ι, 94, 2-4) ισχυρίζεται ότι πήραμε από τους Λυδούς κάμποσες εφευρέσεις (όπως π.χ. τη λαβή της ασπίδας), αλλά και όλα τα αθύρματα, αρνείται το ότι σε αυτά συμπεριλαμβανόταν και οι πεσσοί, εμμένοντας στην ομηρική εκδοχή. Πιο κοντά στην αλήθεια μοιάζει να είναι ο Πλάτωνας. Λέει ο παμμέγιστος στο "Φαίδρο":

"αυτώ δε όνομα τω δαίμονι είναι Θεύθ. τούτον δη πρώτον αριθμόν τε και λογισμόν ευρείν και γεωμετρίαν και αστρονομίαν, έτι δε πεττείας τε και κυβείας, και δη και γράμματα" (Φαίδρ. 274 c-d).

Πάει να πει, "Το όνομα του θεού τούτου είναι Θεύθ [Θωθ ή Τωτ, το αντίστοιχο του δικού μας Ερμή] . Λένε λοιπόν πως αυτός πρώτος ανακάλυψε τους αριθμούς και τους υπολογισμούς, τη γεωμετρία και την αστρονομία, κι ακόμα τα παιχνίδια με τους πεσσούς και τα ζάρια, και βέβαια τα γράμματα".

Τα αρχαιολογικά ευρήματα δικαιώνουν τον Αριστοκλή (έτσι τον έλεγαν, το Πλάτων ήταν παρατσούκλι), αφού τα επιτραπέζια παιχνίδια πουσυναντάμε μετέπειτα στον ελλαδικό χώρο τηρούν τις προδιαγραφές του "Αιγυπτιακού σκακιού", του "σενέτ". Επιπρόσθετα τα αντίστοιχα ευρήματα του Έβανς στο παλάτι της Κνωσού αποκαλύπτουν αθύρματα ενδιάμεσα αυτών της Αιγύπτου και των κλασικών Ελληνικών. Η λογική διαδρομή Αίγυπτος-Κρήτη-κυρίως Ελλάδα, μοιάζει διαυγής, ασφαλώς με κάποιες αλλαγές στη μορφή και στους κανόνες των πεσσών.

Σύμφωνα με τη συνήθεια των προπατόρων μας, που τουλάχιστον στο νησί μου διατηρείται αλώβητη, τοποθετούνταν στον τάφο ή το νεκρικό θάλαμο του αποδημήσαντα και κάποια λατρεμένα του αντικείμενα. Έτσι, από τάφους παιδιών συχνά ανασύρονται αθύρματα, μερικά μάλιστα σκεπασμένα με κεραμίδια για να μην αλλοιωθούν. Το ίδιο όμως ισχύει και για τα αρχαιολογικά ευρήματα σε τάφους ενηλίκων, απ' όπου έχουμε και μια ιδέα του πως ήταν οι πεσσοί.
Τα "πιόνια", που ήταν ως επί το πλείστον κοκάλινα, δεν οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν σκαλισμένες μορφές που να αναπαριστούν κάποιο αξίωμα ή ιδιότητα. Εντούτοις, αρκετά από αυτά είναι ανισομεγέθη επιτρέποντάς μας να φανταστούμε κάτι τέτοιο. Φυσικά το απλούστερο θα ήταν πάνω στα "πιόνια" αυτά να υπάρχει ζωγραφισμένο ένα σύμβολο ή εικονίδιο, δημιουργώντας την απαραίτητη για το σκάκι ποικιλομορφία. Απεικόνιση που, δυστυχώς, δε θα ήταν δυνατό να επιβιώσει των αιώνων.

Υπάρχει όμως και κάτι που μοιάζει να επέζησε στην τύρβη του χρόνου. Ξαναγυρνώντας στο αριστοτελικό απόσπασμα βλέπουμε να παρομοιάζεται ο αρχαίος "σκακιστής" με μονήρη και ανέστιο μαχητή. Αυτό, σε συνδυασμό με την εικόνα των πάνοπλων και αφοσιωμένων -σχεδόν απορροφημένων- στους πεσσούς παικτών, μεταφέρει τον απόηχο ενός άκρως ανταγωνιστικού, επίπονου και αμείλικτου στρατηγικού παιχνιδιού. Ενός παιχνιδιού όπου η πνευματική διαπάλη εξοστρακίζει την άμιλλα και η επιδίωξη της νίκης, της απόλυτης κυριαρχίας, υποσκάπτει την αλληλεγγύη και την κοινωνικότητα. Ο των πεσσών θιασώτης θυμίζει "αθέμιστον πολέμου επιθυμητή", ένα ανθρώπινο θηρίο.

Πόσοι από τους φίλους σκακιστές δεν έχουν νοιώσει στις παρτίδες τους αυτήν την άτεγκτη αντιπαράθεση, αυτόν τον εγκεφαλικό ακήρυχτο πόλεμο, τον άστοργο και άξενο; Και ποιός από μας δε συνάντησε παραδείγματα σκακιστών που κατέληξαν μοιραία στο ψύχος της αποξένωσης;

Μπορεί ο Παλαμήδης να ήταν εγγονός του Ποσειδώνα, από βασιλική γενιά, ενάρετος, σοφός και γενναίος μα, λυπάμαι που το λέω, θα πρέπει να ήταν αφόρητα μοναχικός.

Πέμπτη 25 Δεκεμβρίου 2008

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΚΙ










Το καράβι, συνηθισμένο τάμα των ναυτικών σε στιγμές κινδύνου στη θάλασσα, δεν αποτελούσε στοιχείο διακόσμησης των ελληνικών σπιτιών τα Χριστούγεννα.
Το καράβι, όπως είχε πει ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λαογράφους, ο Δημήτρης Λουκάτος, θυμίζει χωρισμούς. Δεν συμβολίζει οικογενειακές συγκεντρώσεις στη θαλπωρή του σπιτιού, οι οποίες αποτελούν και το κύριο γνώρισμα των ελληνικών Χριστουγέννων.
Σε ένα μόνο σημείο φαίνεται να υπάρχει σύνδεση καραβιού και γιορτών. Σύμφωνα με την κυρία Πολυμέρου-Καμηλάκη,διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών τα παιδιά των νησιών στις Κυκλάδες αλλά και σε ολόκληρο το Αιγαίο, και των παραθαλάσσιων περιοχών της χώρας κατασκεύαζαν με χαρτί και ξύλο ένα ομοίωμα καραβιού, το στόλιζαν με χρωματιστά χαρτιά και σχοινιά και με αυτό γυρνούσαν στα σπίτια και έλεγαν τα κάλαντα. Στο καραβάκι αυτό τα παιδιά φύλαγαν τα γλυκίσματα και τα χριστόψωμα που έπαιρναν ως φίλεμα από τους νοικοκύρηδες, αφού τους είχαν τραγουδήσει τα κάλαντα:
Σένα σου πρέπει, αφέντη μου, καράβι ν' αρματώσεις
Και τα σκοινιά του καραβιού να τα μαλαματώσεις...
Το υπερφυές γεγονός της γέννησης του Χριστού, που στην Ορθόδοξη Ανατολή βιώνεται, περισσότερο, πνευματικά, αποτελεί, εκτός από πηγή ψυχικής ανάτασης και περισυλλογής, με τις πολλές λατρευτικές συνάξεις, και εορτή ευφρόσυνων συναναστροφών, με τη συμπόρευση χριστιανικών και ειδωλολατρικών εθίμων καθ’ όλη την περίοδο του Δωδεκαημέρου (από την παραμονή των Χριστουγέννων έως το πρωί του Αγιασμού).
«Μέσα σε αυτό το εθιμικό πλαίσιο, την ιερή αναγγελία του χαρμόσυνου γεγονότος αναλαμβάνουν οι μικροί καλαντιστές, αν και ο αναγγελτικός ρόλος των καλάντων έχει χάσει πλέον την εθιμική του αναγκαιότητα. Τα κάλαντα, τραγούδια ευχετικά, με επαίνους για το νοικοκύρη και όλα τα μέλη της οικογένειας, ήταν παλαιότερα ευλογία για το σπίτι, ιδιαίτερα όταν η τραγουδημένη ευχή είχε και το μαγικό στοιχείο της παιδικής φωνής. Στις νησιωτικές ή παραθαλάσσιες παραδοσιακές κοινωνίες οι καλαντιστές κρατούσαν ομοίωμα καραβιού (στην ηπειρωτική Ελλάδα, αντίστοιχα, είχαν τα ανάλογα με τις επαγγελματικές ασχολίες αντικείμενα), σύμβολο της ναυτικής τους ταυτότητας, κατασκευασμένο από χαρτί και ξύλο και στολισμένο με χρυσόχαρτα ή αυτοσχέδια χρωματισμένα χαρτιά και σχοινιά, βαμβάκι και κλαδιά. Στο καραβάκι αυτό τα παιδιά φύλαγαν τα φιλέματα των νοικοκύρηδων, όλα συμβολικά και με νοήματα: καρπούς για την καλή σοδειά, χριστόψωμα και γλυκίσματα για την ευτυχία, νομίσματα για τον πλούτο. Η αμοιβή δηλαδή ήταν μια πράξη τελεστική –σε καμία περίπτωση φιλανθρωπία–, αφού ο σκοπός της ήταν ευετηριακός∙ η αφθονία των αγαθών στο σπίτι του νοικοκύρη. Στο πνεύμα λοιπόν προσφοράς και ανταπόδοσης καθαγιαζόταν και το καράβι, κατεξοχήν μέσο βιοπορισμού, και μαζί οι θάλασσες, που θα εξασφάλιζαν την ασφαλή επιστροφή των ναυτικών» σημειώνει η Νικολέττα Περπατάρη υποψήφια Διδάκτωρ Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Συνυφασμένο με αποχωρισμούς και δυσάρεστες αναμνήσεις, όπως επισημαίνει ο Δημήτριος Σ. Λουκάτος, αλλά και ως τάμα των ναυτικών σε στιγμές κινδύνου στη θάλασσα, το καράβι δεν θα μπορούσε να συμβολίσει οικογενειακές συνεστιάσεις θαλπωρής, με παρόντα όλα τα μέλη, ή να τονώσει το οικογενειακό αίσθημα. Για το λόγο αυτό, το καράβι σπάνια αποτέλεσε στοιχείο διακόσμησης των ελληνικών σπιτιών τα Χριστούγεννα.
Εντούτοις, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, συζητήθηκε έντονα στη χώρα μας το ζήτημα κατάργησης του χριστουγεννιάτικου δέντρου και αντικατάστασής του από το καράβι, δεδομένου ότι αυτό συνδύαζε την παράδοση με την οικολογική συνείδηση. Το ζήτημα βεβαίως δεν ήταν τόσο απλό, καθώς παρουσιάστηκε αδιάσειστη επιχειρηματολογία και από τις δύο πλευρές, με αναφορές σε οικολογικά ζητήματα και προτάσεις από ειδήμονες για χρήση φυτών και δέντρων, πλην του ελάτου. Τα μύρτα, τα σκίνα, οι κουμαριές, η ερυθρελάτη και το καραβάκι με τη γοργόνα προτάθηκαν ως εναλλακτικοί τρόποι χριστουγεννιάτικου στολισμού, άλλοτε με επιχειρήματα με οικολογικό ενδιαφέρον, εφόσον η πλούσια χλωρίδα της ελληνικής γης δεν περιορίζει στην αποκλειστική επιλογή του ελάτου και άλλοτε με ένα εμφανές πάθος για τη στατική κατάσταση της παράδοσης. Το καραβάκι άρχισε λοιπόν να υποκαθιστά το δέντρο ακόμη και σε στολισμούς πλατειών.
Η αντίθετη άποψη ακουγόταν χαμηλόφωνη και μάλλον παράφωνη, άλλο εάν τελικά δικαιώθηκε μακροπρόθεσμα. Η προσέγγιση της πλευράς αυτής στηρίχθηκε στο θέμα της λανθασμένης κοινής αντίληψης για την καταστροφική υλοτομία των ελάτων, στην ελεγχόμενη καλλιέργεια δέντρων, με αποκλειστικό σκοπό την κοπή και τη χρήση για το χριστουγεννιάτικο στολισμό και στο ισχυρό επιχείρημα της εξ Ανατολής καταγωγής του δήθεν ξενικού για τα ελληνικά δεδομένα εθίμου. Την ίδια άποψη υποστήριξε και ο Δημήτριος Σ. Λουκάτος, τονίζοντας τον αιώνιο αναβλαστικό συμβολισμό του χριστουγεννιάτικου δέντρου, τον σχετικό προς το αναγεννητικό περιεχόμενο της θρησκευτικής γιορτής και εξαίροντας τη σημασία του δέντρου, ως θεμελιωτικού παράγοντα σπουδαίων για την οικογένεια εννοιών. Πράγματι, το χλωρό κλαδί πάντα έμπαινε στο ελληνικό σπίτι τις ημέρες του Δωδεκαημέρου, για να φέρει την ελπίδα για την καινούρια ανθοφορία. Για τον παραδοσιακό άνθρωπο, εξ άλλου, η λαμπρότητα, ο εξωτισμός, το φαντασμαγορικό θέαμα, η γραφικότητα και η τελετουργικότητα αποτελούν τεκμήρια αποδοχής, υιοθέτησης βίωσης και αναβίωσης εθίμων.
Καθώς λοιπόν τόσο το καράβι όσο και το δέντρο έχουν ρίζες στην ελληνική παράδοση και ικανοποιούν συνάμα τη λαϊκή ψυχή, η οποία καθορίζει τελικώς και την τύχη των στοιχείων ενός παραδοσιακού πολιτισμού, θα μπορούσαν να συνυπάρξουν, ανάλογα με την αισθητική του καθενός. Και κλείνουμε με την τοποθέτηση του καθηγητή Λουκάτου: «…το καράβι δεν θα πρέπει (ούτε μπορεί) ν’ αντικαταστήσει ολότελα το δέντρο, ως χριστουγεννιάτικο σύμβολο. Το καράβι συντρόφευε παλιότερα, σαν φαναρένιο φωτισμένο τεχνούργημα, τα κάλαντα των παιδιών, στα νησιά. Αντίστοιχα, τα παιδιά της στεριάς και των βουνών τεχνουργούσαν φωτισμένη βυζαντινή εκκλησία, που την έλεγαν Αγιά Σοφιά. Το κλαδί και η πρασινάδα υπήρχαν πάντα στη γενική διακόσμηση των σπιτιών. Ώστε το λεγόμενο “ξενόφερτο” χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν μια πολιτιστική (και εμπορική) τελειοποίηση της γενικής αγάπης των χειμερινών ωρών προς το πράσινο (κάθε άλλο παρά προς το καράβι και τη θάλασσα).
«Δεν μπορούμε λοιπόν να καταργήσουμε το οποιοδήποτε σχηματικό δέντρο (…), πολύ περισσότερο που οι ευχετήριες κάρτες μας έρχονται απ’ όλον τον κόσμο με το συμβολικό δέντρο. Πώς θα εξηγήσουμε στα παιδιά την αντίφαση; Ας μένουν παράλληλα τα διακοσμητικά καράβια (…) χωρίς ανταγωνισμό, και “εκτόπιση” του παγκόσμια αποδεκτού δέντρου».
Η αγωνία των ναυτιλομένων αποτυπώνεται, όπως είναι φυσικό στις συνήθειες της καθημερινής ζωής, της λαϊκής λατρείας, στα τραγούδια και τις παραδόσεις, ακόμη και στα παραμύθια που συνήθως δεν επηρεάζονται από την παράμετρο τόπος. Η λειψανδρία, η ξενιτιά, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές συντελούν στην δημιουργία μιας σειράς εθίμων και λαϊκών εκδηλώσεων που σκοπό έχουν να εξευμενίσουν τις δυνάμεις του κακού.
Το καλό ή κακό ποδαρικό είχε μεγάλη σημασία για το ξεκίνημα των ναυτικών όπως και η παρακολούθηση του φεγγαριού για το κόψιμο του «κερεστέ» (ξυλείας) ναυπηγικής, η επιλογή της ημέρας για το «ρίξιμο» στη θάλασσα του νέου καραβιού ή για να ΄ναι καλοτάξιδο. «Πώς να μην είναι δεισιδαίμων κανείς ...... όταν παλαίη με το άγνωστον και δεν ηξεύρη αν αύριον θα επιπλέη ή θα ποντισθή!», θα γράψει ο Παπαδιαμάντης.
Η μαντική με ποικίλους τρόπους (με το αβγό ή με το εικόνισμα) είναι συνηθισμένη πρακτική για τις οικογένειες κυρίως των ναυτικών, αφού εξαντληθεί η υπομονή της προσμονής και οι προσευχές στα ξωκκλήσια. Η θρησκεία και οι λατρευτικές εκδηλώσεις αποτελούν ασφαλές καταφύγιο για τους ανθρώπους που βρίσκονται συχνά σε κίνδυνο.
άρθρο απο το ιστολόγιο της περιφέρειας Δυτικού Αιγαίου-Κυκλάδων-

Όπως και νά'χει το πράγμα προσωπικά εκείνο που θυμάμαι τις γιορτές είναι οι στρούνες το κέρασμα με χρήματα απο θείους και θείες και τα δώρα όσο πιο απλά τόσο πιο καλά,
η ατμόσφαιρα μετράει η αγάπη και η οικογένεια μαζεμένη η γωνιά και τα μικρά δώρα απλή μικρή υπενθύμιση αγάπης.

σας θυμίζω ότι με μιά σοκολάτα
ή ένα βιβλιαράκι ή παιχνιδάκι

και τα παιδιά σας θα γίνουν ευτυχισμένα αν τα έχετε μάθει να εκτιμούν την αγάπη που δείχνει ένα μικρό δώρο.
Αν τα μάθατε αλλιώς.... ας προσέχατε !!!
όμως θυμηθείτε: ποτέ δεν είναι αργά να μάθει κανείς το σωστό!
Τα πολλά πολλά είναι μάλλον περιττά,οπότε και στενότητα να υπάρχει απλά ας συνεχίσουμε την παράδοση της Αγάπης ,αυτό είναι το νόημα των εορτών όχι η απόλαυση των υλικών ηδονών αλλά η γεύση οικογένειας και η έκφραση αγάπης για την οικογένεια μας αλλά και για όλους, γνωστούς κι αγνώστους,δικούς μας και ξένους,φίλους αλλά και εχθρούς, είναι κατάλληλος καιρός για συγγνώμες και συγχώρεση κι αυτό είναι το καλύτερο δώρο πολλές φορές γιατί είναι λυτρωτικό.
Χρόνια πολλά γεμάτα αγάπη για όλο το κόσμο και την οικογένεια στη Γωνιά της μαζεμένη πάντα ευτυχισμένη.

Η ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ

Η ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ
Το ποίημα

ΕΛΛΗΝΑΣ η ευτυχία του να είσαι και η δυστυχία του να μην είσαι

ΕΛΛΗΝΑΣ η ευτυχία του να είσαι και η δυστυχία του να μην είσαι
το κείμενο

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Άγγελος Σικελιανός ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ Αγιος Νικήτας ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ανακοίνωση ανάλυση απόκριες κούλουμα Αποστόλης Μαυροκέφαλος απόψεις ΑΡΧΑΙΑ ΤΕΙΧΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΕΙΟ ΔΕΡΠΦΕΛΔ αρχιτεκτονική Αστεία ασφάλεια ΆυλονΣχεδιασμός αυτοκίνητο ΑΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ αυτοπροστασία Βαλαωρίτης ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ ΝΑΝΟΣ Βιβλίο ΒΙΟΛΙ ΒΛΥΧΟ βλυχό γενεολογία ΓΕΝΙ Γένι ΓΙΑΟΥΖΟΣ γλέντι γλυκά ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΓΟΛΕΜΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΔΙΑΠΡΕΠΕΙΣ ΛΕΥΚΑΔΙΤΕΣ ΔΙΑΣΗΜΟΙ ΛΕΥΚΑΔΙΤΕΣ Διασκέδαση διατήρηση ντόπιων σπόρων ΔΙΑΥΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ δικαιοσύνη δίκτυο ανταλλαγής σπόρων και αγαθών ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ Εγκλήματα έθιμα ΕΘΝΙΚΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ εκδόσεις ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΒΛΑΧΕΡΝΑΣ εκπαίδευση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ 2014 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ελληνικότητα εξυγείανση Εορταστική κουζίνα επικαιρότητα έργα ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ ευζείν ΖΑΜΠΕΛΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΑΜΠΕΛΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΖΑΜΠΕΤΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ζωγραφική ΖΩΓΡΑΦΟΣ θάλασσα ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΚΑΒΒΑΔΑΣ ιατρικά θέματα πρόληψης ΙΣΤΟΡΙΑ ιστορία ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ιστοριούλες διδακτικές ΚΑΒΒΑΔΑΙΟΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΣΚΕΥΗ ΑΡΧΑΙΑ καθημερινές συνήθειες Καθημερινότητα ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ κάλαντα πρωτοχρονιάς καλλιτέχνες ΚΑΤΑΙΓΙΔΕΣ ΚΑΤΗΦΟΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ καïκια κερδίζοντας κινηματογράφος ΚΙΟΥΡΤΟΙ ΚΛΑΡΙΝΟ ΚΛΕΑΡΕΤΗ ΔΙΠΛΑ ΜΑΛΑΜΟΥ κοινωνία Κόλπος Βλυχού ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑ κουζίνα ΚΡΗΝΕΣ ΚΡΗΝΗ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΛΑΔΟΠΙΤΑ Λαϊκές εκφράσεις ΛΕΛΕΓΕΣ ΛΕΥΚΑΔΑ ΛΕΥΚΑΔΑ 1800 ΛΕΥΚΑΔΙΟΣ ΧΕΡΝ ΛΕΥΚΑΔΙΤΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟΙ Λευκαδίτικα μαχαίρια λευκαδίτικη κουζίνα λιμάνι Οδυσσέα Λιμάνι του Οδυσσέα ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ λογοτεχνία ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ μοντελισμός μουσείο ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΛ.ΚΥΡ. μουσική μουσική παράδοση μουσικοί ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΧΟΡΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ μπουράνο μύθοι αισώπου ΝΕΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ Νικόλαος Δ.Καββαδάς ΝΙΚΟΣ ΒΡΥΩΝΗΣ ΝΟΜΟΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ ντοκυμαντέρ Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ οικονομία Ομηρική Ιθάκη ορθή διατροφή Πάλη για τα αυτονόητα ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ παράδοση ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΓΛΕΝΤΙ πατριδογνωσία Πέλιτη περιβάλλον πίστη ΠΟΙΗΣΗ ποίηση πολιτική ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ πολιτική αυτοπροστασία ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ πολιτιστικά ΠΟΡΟΣ ΠΟΡΦΥΡΑΣ ποτά πριάρι ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ πρόσωπα ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΩΤΟΕΛΛΗΝΕΣ ΡΟΤΑΡΥ-ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΒΟΡΩΝΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ σκαρί ΣΚΙΑΔΑΣ ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΣ Σοφια Καλογεροπούλου ΣΟΦΙΑ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΤΑΜΟΣ στατιστικά ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΙ ΣΥΒΟΤΑ σύγχρονη αρχιτεκτονική ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ σύγχρονη ιστορία ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΤΩΧΩΡΙ 2009 ΜΟΥΣΙΚΟΧΟΡΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΤΩΧΩΡΙ 2010 ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΣΕΙΣ ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟ ΚΑΤΩΧΩΡΙ 2012 Η ΝΕΟΛΑΙΑ σύλλογος Βλυχου ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΛΥΧΟΥ ΓΕΝΙΟΥ ΣΥΜΟΛ συνέντευξη ΣΥΝΘΕΤΗΣ συνταγές ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΟΧΙ Ταινίες τέκτονες-μασόνοι-ροταριανοί τηλεόραση ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ τοπία ΤΟΠΙΟΓΡΑΦΟΣ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΛΗΑΡ τραγουδιστές υγεία ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ ΠΟΣΙΜΟΥ ΥΜΝΟΙ ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟΙ Φάνης Καββαδάς ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ φωτογραφίες φωτογράφοι Χειροτεχνία ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΨΑΡΕΜΑ

Δημοφιλείς αναρτήσεις


www.vlicho.blogspot.com

www.vlicho.blogspot.com

Ο ΚΟΛΠΟΣ ΤΟΥ ΒΛΥΧΟΥ

Ο ΚΟΛΠΟΣ ΤΟΥ ΒΛΥΧΟΥ
κάντε κλίκ για χαρτη κόλπου