Μετά την έναρξη της σχολικής περιόδου όλοι συζητούν για τη νόσο της νέας γρίπης και πώς αυτή θα πλήξει την υγεία των παιδιών. Αυτό όμως που επηρεάζει βαθύτατα την προσωπικότητα ενός παιδιού, άρα και την υγεία του, είναι οι λειτουργικές σχέσεις που αναπτύσσει με τους γονείς και η αίσθηση ασφάλειας που του μεταδίδει το σπίτι του σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Για όλα αυτά η «C.P.» μίλησε με τον ψυχίατρο και ψυχαναλυτή κ. Νίκο Σιδέρη, επ’ ευκαιρία της μεγάλης απήχησης που γνωρίζει το βιβλίο του με τίτλο «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Ποιο ήταν το κίνητρό σας για να γράψετε το τελευταίο σας βιβλίο, με τον τίτλο «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!»;
Τα τελευταία 3-4 χρόνια όλο και πιο συχνά με πλησιάζουν άνθρωποι σε διάφορες περιστάσεις και καταλήγουν με μια τυπική σχεδόν ερώτηση: «Μήπως να πάμε το παιδί στον ψυχολόγο;». Αυτό το ερώτημα άρχισε από κει και πέρα να ηχεί περίεργα στο μυαλό μου. Και σιγά-σιγά καταστάλαξε μέσα μου η φράση ότι «τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν», που είναι και ο τίτλος του βιβλίου. Σκοπός του ήταν να μάθει τους γονείς να δίνουν στα παιδιά την αγάπη τους με κανόνες, δηλαδή μία έντεχνη αγάπη.
Αναφέρεστε σε γονείς που σκέφτονται. Αναρωτιέμαι τα παιδιά των γονιών που δεν σκέφτονται είναι καταδικασμένα;
Οι γονείς που σκέφτονται δεν είναι απαραίτητα οι μορφωμένοι ή οι διανοούμενοι. Μιλώ λοιπόν για ανθρώπους που δεν είναι τυφλοί απέναντι στα προβλήματα που θέτει η εμπειρία και αναρωτιούνται τι συμβαίνει. Όλο το βιβλίο βασίζεται στην ισχυρή πεποίθηση ότι η ανατροφή ενός παιδιού δεν είναι μεταφυσική δραστηριότητα, είναι μια απόλυτα φυσική διαδικασία, που κάθε κοινωνία θεωρητικά προβλέπει να παρέχει στα μέλη της. Κάθε γενιά διαθέτει την τεχνογνωσία και τους ψυχικούς και συναισθηματικούς πόρους ώστε να μπορεί να μεγαλώνει την επόμενη γενιά.
Ποια είναι τα συχνότερα λάθη που κάνουν οι γονείς;
Το βασικότερο από όλα είναι ότι φοβούνται να είναι γονείς. Αυτό είναι ένα σύνδρομο της δυτικής κοινωνίας τα τελευταία 30-40 χρόνια.
Γονιός είναι αυτός που πρέπει από τα πράγματα και τις επιλογές του να αναθρέψει παιδιά. Από κει και πέρα πρέπει να αναγνωρίσει πως έχει μια πάγια, ανέκκλητη ιδιότητα, με όλη την ευθύνη και τις απαιτήσεις που αυτός ο ρόλος συνεπάγεται. Ο γονιός πρέπει να σταθεί στη θέση του με σταθερότητα, γιατί κανείς άλλος δεν μπορεί να αντικαταστήσει αυτήν τη θέση. Τα παιδιά δεν μπορούν να υποδυθούν το γονιό. Η συνηθέστερη ανεπάρκεια των δυτικών γονιών είναι να αναλάβουν την ευθύνη για τρία πράγματα: Πρώτον, να δώσουν στο παιδί τους την αμέριστη αποδοχή ότι το θέλουν, ότι το αγαπούν σε βάθος χωρίς ανταλλάγματα. Δεύτερον, να είναι παρόντες, να μην είναι μια αφηρημένη αναφορά, αλλά μια αισθητή παρουσία -διότι το παιδί δεν μεγαλώνει με θεωρίες, μεγαλώνει με το άγγιγμα του σώματος και του βλέμματος. Και το τρίτο είναι να μπορούν να λένε «όχι» και «μη» χωρίς να φοβούνται.
Νομίζω ότι το τελευταίο λάθος που αναφέρατε προϋποθέτει τα προηγούμενα, γιατί για να φτάσεις να πεις με βεβαιότητα το «όχι» και το «μη» πρέπει να είσαι παρών ως γονιός.
Είναι πολύ σωστό αυτό που λέτε. Ένα παιδί δεν θα πάρει ποτέ στραβά το «όχι» και το «μη» ενός γονιού που το στηρίζει με χίλιους τρόπους και που νιώθει ότι η αγάπη του δεν έχει προϋποθέσεις και όρια.
Οι ανεπαρκείς γονείς είχαν και εκείνοι ανεπαρκείς γονείς;
Εν μέρει πηγαίνει έτσι. Αλλά είναι κοινωνικό το φαινόμενο του πώς λειτουργεί ένας γονιός σήμερα. Είναι το καταστάλαγμα του τι έχει ζήσει και εσωτερικεύσει από την προσωπική του ιστορία, μεταξύ των οποίων και τι του έχουν παράσχει οι δικοί του γονείς. Έχει πλέον παρατηρηθεί στη δυτική κοινωνία μια απορρύθμιση των μηχανισμών μετάδοσης της κουλτούρας. Υπάρχει ένας μηχανισμός που μεταδίδει από γενιά σε γενιά κυριολεκτικά την τέχνη της ζωής στις συγκεκριμένες συνθήκες όπου ζει η κάθε κοινωνία. Οι μηχανισμοί έχουν απορρυθμιστεί και αυτό οφείλεται σε δύο φαινόμενα: στον καταναλωτισμό και στο ναρκισσισμό που βασιλεύει στη δυτική κοινωνία. Οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν από τις προηγούμενες γενιές, από την κοινωνία, το σχολείο, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τα διάφορα ερεθίσματα και τις γνώσεις που παράγει η κοινωνία. Δεν λαμβάνουν αυτές τις οδηγίες ώστε να μάθουν την τέχνη της αγάπης, άρα και την τέχνη του γονιού. Αυτό βαραίνει περισσότερο στις ημέρες μας.
Παρ’ όλο που είμαστε παγκοσμιοποιημένοι, βλέπετε διαφορές στην τέχνη του γονιού στην Ελλάδα σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Ο κύριος όγκος των σημερινών γονιών είναι τα παιδιά της γενιάς της κατοχής. Τα παιδιά τους, που είναι κατά κύριο λόγο οι σημερινοί σαραντάρηδες, μεγάλωσαν σε μια κοινωνία υπεραφθονίας για τα ελληνικά δεδομένα και αυτό καλλιέργησε έναν παιδιάστικο ναρκισσισμό, μια αίσθηση παντοδυναμίας. Αυτό επιδρά στα παιδιά τους, παράλληλα με την πολύ στενή προσκόλληση που έχει η ελληνική οικογένεια, η οποία είναι συνδυασμός αυτού του πανηγυρικού ναρκισσισμού και της πολύ στενής σχέσης των γονιών με τα παιδιά τους. Αυτός ο παράξενος συνδυασμός είναι που κάνει και δύσκολα, αλλά και καλύτερα τα πράγματα. Δεν έχει διαρραγεί η σχέση των γονιών με τα παιδιά τους, αλλά ταυτόχρονα έχουν και τη δυσκολία να λειτουργήσουν ως πραγματικοί γονείς.
Δηλαδή σαν να μου λέτε ότι για να περάσουμε στο επόμενο στάδιο πρέπει να καεί μια γενιά…
Είναι στην ουσία το κόστος του νεοπλουτισμού, με την πολύ ευρεία έννοια, που ζει η Ελλάδα από τη δεκαετία του ’70 και μετά. Είναι ακριβώς αυτό που λέτε, διότι υπάρχει η επόμενη γενιά, που πληρώνει το κόστος της ανισορροπίας μέχρι να βρεθεί μια νέα ισορροπία. Αυτό το βιβλίο βρήκε πολύ μεγάλη ανταπόκριση γιατί πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία ένιωσε στο πετσί της ότι εδώ υπάρχουν χαμένες γενιές. Και ευτυχώς δεν είναι τελείως αποσπασμένοι οι γονείς από τα παιδιά τους για να πουν δεν πειράζει. Απλώς, εδώ λένε «δεν ξέρω πώς».
Τι χαρακτηριστικά έχει, σύμφωνα με τη δική σας εμπειρία, ένα σωστά μεγαλωμένο παιδί.
Είναι ένα παιδί που έχει εμπιστοσύνη στον κόσμο. Είτε αυτός είναι ο φυσικός κόσμος είτε είναι οι γονείς του. Νιώθει δηλαδή ότι ο κόσμος είναι εκεί για να του δώσει την ευκαιρία να ζήσει μια καλή ζωή. Το δεύτερο είναι ότι έχει τη βαθιά εμπειρία ότι μπορεί να ακούσει και να πει πράγματα προκειμένου να διδαχθεί την τέχνη της ζωής. Είναι σημαντικό για ένα παιδί αλλά και για έναν ενήλικο να μπορεί να μπει στη διαδικασία της μαθητείας χωρίς να αισθάνεται ότι αυτό είναι ταπείνωση για εκείνον. Το τρίτο που χαρακτηρίζει ένα ισορροπημένο παιδί είναι ότι έχει ένα ρεαλισμό στη σχέση του με τον κόσμο. Τρέφει όνειρα για τη ζωή του, τα επιδιώκει, αλλά δεν του κακοφαίνεται εάν ο κόσμος δεν συμφωνεί πάντα με τα όνειρά του. Δηλαδή είναι προσαρμοστικό. Χωρίς να σημαίνει ότι δεν έχουμε όλοι νευρώσεις και εσωτερικές συγκρούσεις.
Ένας ενήλικος που έχει μεγαλώσει ανεπαρκώς μπορεί να αναπληρώσει ό,τι στερήθηκε;
Στη ζωή πάνω από όλα υπάρχει η τύχη. Πάντα υπάρχουν συναντήσεις με ένα βιβλίο, με μια ταινία, με έναν άνθρωπο, που μπορεί να σου ξεσκονίσουν το μυαλό και να σε κάνουν να δεις τον κόσμο αλλιώτικα. Από κει και πέρα, ο άνθρωπος πρέπει να βρει νοήματα στη ζωή του, ώστε αυτό που έχασε στο παρελθόν να το κάνει ένα παιχνίδι αγάπης στο παρόν και στο μέλλον. Υπάρχει επίσης πάντα η πνευματική και η ψυχική υποστήριξη από ειδικούς. Μπορεί να είναι ο δάσκαλος ή ένας θεραπευτής. Όλοι μας κουβαλάμε πληγές, κανείς δεν γλιτώνει, το θέμα είναι τι τις κάνουμε.
Αναρτήσεις
