Ο θεσμός της Δουλείας στην Ελλαδα δεν ηταν αυτος που μας έμαθαν. Τους δούλους ουτε τους μαστιγώνανε ουτε τους άφηναν χωρις τροφή.
Οι δούλοι δούλευαν και αμείβονταν αναλόγως. Πολλες φορες με τα χρηματα που συγκέντρωναν μπορούσαν να εξαγοράσουν την ελευθερία τους.
Είχαν νομικά δικαιώματα και υποχρεωσεις και ο ρόλος τους ήταν συγκεκριμένος οπως μας ενημερωνει ο Αριστοτελης στο έργο του "Αθηναίων Πολιτεία".
Αν καποιος Δούλος ηταν άξιος για Δούλος, ο κύριος του τον απελευθέρωνε (Θεσμός Απελεύθερων) σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις υπηρεσειες που προσέφερε.
Αυτό συνήθως γινόταν με τον θάνατο του αφεντικού, ο οποίος είχε φροντίσει από πριν, είτε να συμπεριλάβει ως όρο στη διαθήκη του την απελευθέρωση του δούλου είτε να την ορίσει με κάποια άλλη συμβολαιογραφική πράξη.
Για μια τέτοια περίπτωση απελευθέρωσης δούλων (η οποία στην ουσία αποτελεί συνδυασμό και των δύο, δηλαδή εξαγορά της ελευθερίας των δούλων και των οικογενειών τους με τον όρο ότι αυτό θα γίνει όταν πεθάνει το αφεντικό) μας μιλά η παρακάτω επιγραφή που βρέθηκε στη Βέροια και χρονολογείται γύρω στο 239 με 229 π.Χ.
Απόδοση :
Καλή τύχη.
Κατά το 27ο έτος της βασιλείας του Δημητρίου και τον μήνα Περίτιο, ενώ ήταν ιερέας ο Απολλωνίδης, γιος του Γλαυκία, ο Κόσμος, ο Μαρσύας και ο Όρτυξ, κατέβαλαν στον Αττίνα, γιο του Αλκέτα, για την απελευθέρωση των ιδίων, των γυναικών τους .......κόρης του Αρνίου,....Γλάυκης,.....Χλιδάνης και των παιδιών τους, τόσο αυτών που έχουν τώρα όσο και αυτών που θα αποκτήσουν στο μέλλον καθώς και όλων των υπαρχόντων τους, το ποσό των πενήντα χρυσών νομισμάτων κατ' άτομο Και η Ασπαζάτις κατέβαλε εικοσιπέντε χρυσά νομίσματα για τον εαυτό της και την περιουσία της. Πρέπει να παραμείνουν με τον Αττίνα για όσο αυτός ζει και να κάνουν ότι αυτός τους προστάζει. Αφού όμως πεθάνει ο Αττίνας, τους επιτρέπεται να φύγουν για όπου θέλουν. Δεν επιτρέπεται ούτε στον Αττίνα, ούτε στη γυναίκα του, ούτε στους εγγονούς του Αττίνα, ούτε στον Λαρέτα (γιος του Αττίνα;), να τους αγγίξουν, ούτε τις γυναίκες τους, ούτε τα παιδιά τους, ούτε την Ασπαζάτιδα, ούτε να τους υποδουλώσουν, ούτε να τους πάρουν τα υπάρχοντά τους, ούτε επιτρέπεται σε
οποιονδήποτε άλλο να τους διεκδικήσει νομικά με οποιαδήποτε πρόφαση. Αν αυτοί οι όροι παραβιαστούν, θα είναι ελεύθεροι κι αυτός που θα επιχειρήσει να τους υποδουλώσει θα τους πληρώσει αποζημίωση εκατό χρυσά νομίσματα κατ' άτομο και άλλα εκατό χρυσά νομίσματα πρόστιμο στον βασιλιά, κι αν τους πάρει κάτι απ' τα υπάρχοντά τους θα πληρώσει τη διπλή αξία για οτιδήποτε πάρει. Αν δεν παραμείνουν με τον Αττίνα και δεν κάνουν όσα τους προστάζει αυτός όσο ζει, και οι ίδιοι και οι γυναίκες και τα παιδιά τους, ακυρώνεται η απελευθέρωσή αυτών που δε θα συμμορφωθούν. Θεωρούν ως προστάτες τους τον βασιλιά και τη βασίλισσα, τον Μαχάτα, γιο του Θεογένη και τα παιδιά του..... τον Άρχιππο, τον Βακχύλο, τον Δαμόγνητο και τον Ιασόνικο. Μάρτυρες είναι ο Αισχυλίνος, γιος του Αριστοκλείδη, ο Γαιτέας, γιος του Χαιρεκράτη, ο Μαχάτας, γιος του Φιλίππου, ο Αλκέτας....ο Παυσανίας, γιος του Ασάνδρου.
https://epigraphy.packhum.org/text/149520